عبدالرضا فرجی راد
تحلیلگر روابط بین‌الملل
روسیه بزرگ‌ترین کشور به لحاظ سرزمینی روی زمین است ولی تمدن روس در غرب این سرزمین قرارگرفته و مرزهای روسیه از سمت غرب مورد تهدید کشورهای غربی بوده و است. درواقع غرب و به ویژه آمریکا نگران توسعه روسیه هستند. نزدیکی سرزمین روسیه به سرزمین متحدین امریکا، وجود پانزده هزار کلاهک اتمی روسیه، پیشرفت‌های تکنولوژیکی در صنایع نظامی، دودستگی در میان اعضای ناتو در مورد چگونگی مقابله با روسیه به‌طوری که آمریکا و انگلیس می‌گویند سه‌شنبه حمله صورت می‌گیرد ولی مکرون اعلام می‌کند که در گفت و گوی یک‌ساعته که با پوتین داشته علائمی از حمله نیافته است. البته در شرق اروپا کشورهای بالکان و مجارستان خواهان رابطه خوب با روسیه هستند، در مقابل لهستان و کشورهای بالتیک علیه روسیه اقدام می‌کنند. همچنین وابستگی اروپا به انرژی روسیه که با تکمیل پروژه نورت استریم دو تقویت شد و دیگر موارد سبب شده که آمریکا و انگلستان به این نتیجه برسند که روسیه باید تحت فشار قرار گیرد. لذا از دلخوری اوکراین در مورد شبه‌جزیره کریمه و دنباس در شرق غرب سو استفاده کردند تا روسیه را کنترل کنند. در همسایگی روسیه کشوری همچون اکراین این ظرفیت را ندارد که برای این هدف انتخاب شود. وسعت این کشور، منابع خوب و جمعیت مناسب اوکراین چشمگیر است. اما پوتین و مردم روسیه دست غرب را خوانده‌اند و می‌خواهند این فشار را که گاه بروز می‌کند خنثی کنند.
برنامه روسیه از این قرار است:
- اجازه ندهد که اوکراین عضو ناتو شود. روسیه همسایگی و هم‌مرز بودن با ناتو را نمی‌پذیرد.
- اجازه ندهد که اوکراین به‌طور کامل در دامان غرب قرار گیرد.
- خواهان حفظ پیوندهای روسیه با مردمان شرق اوکراین است.
هدف روسیه از لشکرکشی به اوکراین:
- روسیه می‌خواهد اوکراین و غرب را بترساند تا از آنها تعهد بگیرد و اطمینان حاصل کند که اوکراین هرگز متحد ناتو نخواهد شد.
- روسیه می‌خواهد دولتی در کی اف سرکار بیاید که با روسیه ضدیت نداشته باشد و حداقل توافق شود که تا زمان انتخابات طرفداران روس‌ها در قدرت مرکزی کی اف سهیم گردند.
- روسیه خواستار امتیازات ویژه برای مناطق شرقی اوکراین که ساکنین آن روس زبان و روس تبار هستند، است.
تاکنون روس‌ها از فشارهایی که برای رسیدن به این اهداف وارد آوردند، نتیجه‌ای نگرفته‌اند. چون راهبرد آمریکا و انگلیس در جهت مخالف روسیه بوده است. شاید دولت کی اف آمادگی داشت امتیازاتی به روسیه بدهد ولی فشار غرب آنها را از اتخاذ تصمیم مستقل دور کرد.
برخلاف اخبار منتشرشده، پوتین علاقه‌ای به حمله ندارد. زیرا پیامدهای اقتصادی آن برای وی به ویژه در نزدیکی انتخابات سنگین خواهد بود. اما در صورتی که اوکراین و غرب مرتکب اشتباهی شوند یا در مورد پیوستن به ناتو حرکتی از اوکراین دیده شود در آن صورت حمله روسیه به اوکراین قطعی خواهد بود. در این مقطع آوردن نیروهای آمریکایی و انگلیسی یا ناتو به داخل خاک اوکراین یک اشتباه استراتژیک خواهد بود که ابعاد درگیری را پیچیده‌تر می‌کند. در این شرایط ادامه محاصره دریایی اوکراین تشدید خواهد شد و اثرات اقتصادی‌اش در چند ماه آینده بر اوکراین معلوم خواهد شد.
مطمئناً نه دنیا حمله روسیه به اوکراین را می‌پذیرد و نه روسیه تمایل دارد خود را به عنوان کشوری متجاوز به خاک یک کشور مستقل و عضو سازمان ملل بدنام کند و با پیامدهای غیرقابل‌پیش‌بینی آن مواجه شود. اما اگر اوکراين اصرار به عضویت در ناتو را داشته باشد و عقب‌نشینی نکند، با توجه به تعداد روس تبارهای اوکراین و نفوذ روسیه در این کشور، کودتا توسط روس‌ها و قرار گرفتن یک دولت حامی روسیه در کی اف می‌تواند گزینه‌ای دیگر باشد. احتمال زیادی وجود دارد که کی اف امتیاز بدهد چون هر چه زمان می‌گذرد شرایط به زیان اوکراین پیش می‌رود. با تداوم حضور روس‌ها در آب‌های اوکراین این وضعیت ابدی خواهد شد و اگر جزیره‌ای در نزدیکی آب‌های سرزمینی اوکراین وجود داشته باشه که به تصرف روسیه دربیاید، دیگر کاری از اوکراین ساخته نیست و حاکمیت دریایی این کشور کلاً از دست می‌رود.