فاجعه آلودگی هوا تا سال ۱۴۰۲
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در گفت‌وگو با ایلنا درباره مشکل آلودگی هوای تهران می‌گوید: در روزهایی که هوا خیلی آلوده است، دولت باید از تمام اختیارات قانونی و اجرایی خود برای کاهش آلودگی هوا استفاده کند، اما اقدام مهم‌تر در موضوع کاهش آلودگی هوا مباحث زیربنایی و تمهیداتی است که در قانون پیش‌بینی‌شده است و متأسفانه در شرایط عادی نادیده گرفته می‌شود و تنها با شدت یافتن آلودگی در فصول خاص موردتوجه قرار می‌گیرد. توسعه، نوسازی و بهسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی باید به عنوان یک راهکار عاجل و کوتاه مدت در اولویت اقدامات مدیریت شهری و دولت قرار گیرد. در حال حاضر ۱۵۰۰ واگن مترو نیاز داریم که بالغ بر ۶۰ تا ۷۰ هزار میلیارد تومان بودجه احتیاج دارد، علاوه بر آن چند هزار دستگاه اتوبوس نیز کم داریم که مطابق قانون نیازمند حمایت دولت است. او به تکالیف وزارت صمت درزمینه آلودگی هوا اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از تکالیفی که وزارت صمت باید انجام می‌داد، بحث تبدیل خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده و کاربراتوری به خودروها و موتورسیکلت‌های هیبریدی و برقی بوده است. در شهر تهران در حدود ۴ میلیون موتورسیکلت وجود دارد که دو میلیون آن فرسوده و کاربراتوری است که بر اساس نظر کارشناسان هر دستگاه موتورسیکلت فرسوده معادل ۵ تا ۷ برابر یک خودرو آلایندگی ایجاد می‌کند. پیرهادی تأکید دارد که در صورت ادامه روند فعلی در مواجهه با موتورسیکلت‌ها، کامیون‌ها و خودروهای فرسوده و همچنین ناوگان حمل‌ونقل عمومی فرسوده‌ای که در تهران وجود دارد، قطعاً تا سال ۱۴۰۲ باید انتظار یک فاجعه بزرگ‌تر در حوزه آلودگی هوای تهران را داشته باشیم.
معاون اول رئیس‌جمهور سکان‌دار شود
او با اشاره به نقش ۲۱ دستگاه در رفع آلودگی هوا در قانون هوای پاک می‌گوید: معاون اول رئیس‌جمهور باید عهده‌دار سکان‌داری حل معضل آلودگی هوا باشد و همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها را نسبت به اجرای قوانین جاری درزمینه آلودگی هوا ازجمله قانون هوای پاک مکلف کند. پیرهادی تأکید کرد تا زمانی که این اختیارات قانونی به معاون اول رئیس‌جمهور واگذار نشود، به نظر نمی‌رسد موضوع آلودگی هوا به این راحتی حل شود. او در واکنش به رویکرد فعلی دولت در اختصاص بودجه در بحث مقابله با آلودگی هوا می‌گوید: یکی از مهم‌ترین دستاوردهای حضور معاون اول رئیس‌جمهور در رأس اقدامات مقابله‌ای با آلودگی هوا، مربوط به سطح اختیارات ایشان در تخصیص اعتبارات بودجه و احاله دستورات لازم به وزارتخانه‌های مختلف است، چراکه می‌تواند با سایر نهادهای حاکمیتی در سطح بالا رایزنی داشته باشد و موضوعات را پیگیری کند.
آلودگی هوا مسبب بروز ۴ هزار مرگ زودرس در تهران
رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران معتقد است که در حال حاضر اولویت اول دستگاه‌ها کاهش آلودگی هوا نیست، درحالی‌که آلودگی هوا مسبب بروز ۴ هزار مرگ زودرس در تهران و تحمیل هزینه‌های گزاف می‌شود و واقعاً چه چیزی مهم‌تر از جان انسان‌هاست؟ پیرهادی "نبود طرح جامع آلودگی هوا" را یکی دیگر از دلایل وضعیت کنونی می‌داند و می‌افزاید: متأسفانه طرح جامع آلودگی هوا با زمان‌بندی مشخص و سازوکار قضایی مؤثری برای پیگیری آن پیش‌بینی‌نشده است. این طرح باید تعریف و در آن مشخص شود که در چه بازه زمانی چه اقداماتی انجام شود، خروجی اقدامات چه خواهد بود و چه میزان کاهش آلودگی خواهیم داشت، هر دستگاه چه وظایفی بر عهده دارد و الزامات قانونی آن برای هر دستگاه مشخص شود، قوانین ضمانت اجرا داشته باشد، میزان بودجه و نحوه تخصیص آن باید روشن باشد؛ این موارد و برخی موضوعات دیگر مستلزم بررسی علمی و پژوهشی دقیق و حتی اصلاح و بازنگری در بخش‌هایی از قانون است. او ادامه می‌دهد: در این راستا برخی ایرادات متوجه ضعف‌های کالبدی در قانون هوای پاک است ازجمله می‌توان به عدم پیش‌بینی رسیدگی قضایی فوری (خارج از نوبت)، تعارض و همپوشانی میان بعضی موارد، کم توجهی به پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی عدم مبارزه با آلودگی هوا، ایراد در ضوابط مربوط به انتقال واحدهای آلاینده به مکان مناسب و ابهام درباره ضوابط مربوط به احداث، توسعه، تغییر خط تولید و یا تغییر محل واحدهای صنعتی آلاینده و برخی موارد دیگر اشاره کرد. با این اوصاف باید در نظر داشت به هر صورت، اجرای قانون ضعیف بهتر از استنکاف از اجرای آن است و باید ضمن اجرا، نقایص موجود نیز مرتفع شود.
تهران شهر سالمی برای زندگی نیست
مهدی بابایی، عضو کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا بهترین راه را ورود سازمان بازرسی کل کشور به مسئله آلودگی هوا می‌داند و می‌گوید: این اتفاق افتاده و این سازمان به این مسئله ورود کرده است. امیدوارم با پیگیری که این سازمان انجام می‌دهد، افرادی که در اجرای قانون ترک فعل داشتند، تعیین تکلیف شده و برخورد قانونی با آنها صورت گیرد. او با تأکید بر اینکه به جز این راه‌حل دیگری در این زمینه وجود ندارد، ادامه می‌دهد: یا باید دیوان محاسبات در این حوزه ورود کند و یا سازمان بازرسی که این اتفاق رخ‌داده است. بابایی تأکید می‌کند: همه می‌دانند صرفاً با بودجه حداقلی شهرداری تهران توسعه حمل‌ونقل عمومی امکان‌پذیر نیست و می‌طلبد که تمامی عناصر دخیل در حوزه هوای پاک ورود کنند. البته قسمت عمده اقدامات مربوط به حمل‌ونقل است و فعلاً اخبار امیدوارکننده‌ای از بودجه سال ۱۴۰۱ دولت به گوش نمی‌رسد. قسمتی از دغدغه‌ها با پیگیری‌ها اصلاح شد، اما قسمت عمده‌ای اصلاح‌نشده است و در بودجه حمل‌ونقل عمومی یک افت بسیار چشمگیر را شاهد هستیم. اگر چنین اصلاحی در بودجه صورت نگیرد، تهران را شهر سالمی برای زندگی نمی‌دانم.
واگذاری مسئولیت آلودگی هوا به شهرداری
علی‌اصغر قائمی اعلام کرده است که طی جلسه‌ای که با حضور معاون اول رئیس‌جمهور برگزار شد، مسئولیت اجرای قانون هوای پاک در تهران به شهردار تهران واگذارشده است و سردرگمی در قانون بر زمین مانده را بیش از گذشته نمایان می‌کند. ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران درباره واگذاری این مسئولیت به شهرداری تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با اعلام اینکه چیزی به صورت رسمی اعلام‌نشده است، می‌گوید: ظاهراً آقای زاکانی در جلسه‌ای برای آلودگی هوا رفتند و اعلام کردند مسئولیت اجرای قانون هوای پاک بر عهده شهرداری تهران باشد، اما خود قانون این مسئولیت را به سازمان محیط‌زیست داده است. مگر می‌شود قانون را در یک جلسه عوض کرد؟
مسئولیت آلودگی هوا را سازمان محیط‌زیست باید بر عهده بگیرد
یوسف رشیدی عضو هیئت‌علمی گروه فناوری‌های محیط‌زیستی دانشگاه شهید بهشتی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در پاسخ به اینکه واگذاری اقدامات مربوط به رفع آلودگی هوای پایتخت به شهرداری تهران را اقدام درستی می‌دانید، می‌گوید: اگر هر دستگاهی کار خود را درست انجام دهد، می‌توان موفق بود و لازم نیست جابجایی اختیارات صورت بگیرد. بهتر است شهرداری وضعیت حمل‌ونقل عمومی را درست کند. سازمان محیط‌زیست چون نقش حاکمیتی دارد و قدرت بالایی دارد مسئولیت را بر عهده بگیرد. شهرداری یک نهاد محلی است و شاید وزارتخانه‌ها با این مجموعه همکاری نکنند.
قانون هوای پاک، غیرقابل اجراست
او با انتقاد از قابلیت اجرایی نبودن قوانین موجود درزمینه آلودگی هوا می‌گوید: ما علاوه بر آلودگی هوا، در کشورمان آلودگی قوانین و مقررات نیز داریم. قانونی خوب است که قابلیت اجرا داشته و اثربخش باشد. اینکه قانونی را از کشورهای توسعه‌یافته کپی کنیم، همین داستان آلودگی هوا رقم می‌خورد و به دلیل کمبود منابع و مشکلات اجرای نمی‌شود.
رشیدی معتقد است نمی‌شود قانونی را بدون اجرای آزمایشی و بررسی نقاط ضعف و قدرت در ابعاد کلان اجرای کرد. او می‌گوید: برای تدوین قانون اول باید به صورت آزمایشی آن را پیاده‌سازی کنیم، نقص‌های آن را برطرف کنیم و سپس در ابعاد وسیع به مرحله اجرا برسانیم. این تجربه دنیا است که ابتدا به صورت آزمایشی آن را اجرا می‌کنند و بعد آن را در قالب قانون تدوین می‌کنند، اما در کشور ما برعکس این مسئله اتفاق می‌افتد. به قانون هوای پاک نگاه کنید، این قانون مملو از چیزهای زیبا اما غیرقابل اجرا است. بنابراین صرف نوشتن قانون رفع تکلیف نمی‌کند که بگوییم ما که قانون داریم، چرا اجرا نمی‌شود؟
قانون هوای پاک قابلیت اجراشدن ندارد
رشیدی آلودگی موتورسیکلت‌ها را نیز دیگر موضوع رهاشده می‌داند و می‌گوید: موتورسیکلت‌ها تنها درزمانی که شماره‌گذاری می‌شود، استاندارد دارد و بعدازآن رها می‌شوند. بنابراین مجموعه‌ای از عوامل هستند که اثرگذار هستند. لندن در سال ۱۹۵۲ با مشکلاتی که داشت توانست خود را از آن فاجعه زیست‌محیطی نجات دهد، چراکه یک عزم جدی و برنامه مرتب وجود داشت. او ادامه می‌دهد: نباید ادعای بزرگ داشت و باید قدم به قدم مشکل را برطرف کرد. معاینه فنی، استاندارد خودرو، تضمین مادام‌العمر باید به صورت منظم و بخش به بخش کار شود، چراکه تجربه نشان داده است قوانین بالادستی ما بر زمین مانده است. اول ثابت کنیم که می‌توانیم یک کار کوچک را انجام دهیم و بعد قدم‌های بزرگ برداریم. آلودگی هوا یک مسئله لاینحل نیست اما نیازمند یک اقدام جدی و قوی است.