بازار سرمایه در آخرین روزهای پاییز 1403 روزهای خوبی را پشت سر می‌گذارد و در چند هفته اخیر، با اینکه همچنان دامنه نوسان آن 3 درصدی بوده، بازدهی مناسبی نصیب سهامداران شده است.
به گزارش اعتماد، شاخص کل بورس در روند صعودی اخیر که از دوم آبان شروع شد، 35 درصد رشد کرده و دیروز هم در پی رشد بیش از ۵۸ هزار واحدی توانست بعد از یک‌سال و هفت ماه (۳۸۸ روز کاری) با شکست سقف تاریخی بر فراز ۲,۶۰۱,۴۲۲ واحد بایستد. هر چند بازدهی اخیر بورس هنوز موفق به جبران زیان یا سودهای از دست رفته سهامداران قدیمی‌های قبلی نبوده است.
با وجود تعطیلی ادارات دولتی و غیردولتی روز یکشنبه بورس تعطیل نبود و در جریان دادوستدهای روز گذشته بازار سرمایه نیز سهامداران در معاملات بورس تهران 240 میلیارد تومان نقدینگی جدید به بازار سهام تزریق کردند و برآیند معاملات این بازار رشد پرقدرت 2 درصدی شاخص کل بود.
پیشتازی بورس در حالی است که در بازار ارز غیررسمی، قیمت دلار با نوسان مواجه است و به خصوص با راه‌اندازی بازار ارز تجاری، عدم قطعیت در این بازار افزایش یافته است. روز گذشته در آغاز به کار بازار ارز تجاری، از مجموع 76 میلیون دلار عرضه شده، معادل 39.5 میلیون دلار معامله شد و قیمت میانگین موزون این معاملات 59 هزار و 647 تومان بود. این کشف قیمت در حالی در سازوکار توافقی بازار ارز تجاری انجام شد که قیمت دلار در بازار غیررسمی از مرز 75 هزار تومان نیز عبور کرده بود.
در سایه نوسانات بازار ارز، بازار سکه و طلا نیز با نوسان قیمت مواجه بود و هر گرم طلای 18 عیار با حدود 30 هزار تومان کاهش نسبت به روز قبل، 4 میلیون و 851 هزار تومان معامله شد و قیمت سکه تمام طرح جدید با 50 هزار تومان کاهش نسبت به روز قبل به 53.9 میلیون تومان رسیده است. قیمت سایر سکه‌های طلا نیز تغییر قابل ملاحظه‌ای نداشت.
یکی از اخبار مهمی که چند روز پیش منتشر شد مربوط به حذف ارز نیمایی و جایگزین شدن آن با ارز توافقی بود، بسیاری از فعالان اقتصاد و بازار سرمایه، در چند روز گذشته، اجرای این برنامه را به عنوان پایان عمر و فعالیت سامانه نیما ارزیابی کرده و محقق شدن آن را بر رشد سود شرکت‌های صادرات‌محور بورس موثر دانسته‌اند. فعالان این بازار بر این باورند که خبر حذف ارز نیمایی و راه‌اندازی بازار یکپارچه ارزی می‌تواند حال و هوای بازار را تغییر دهد و احتمالا با راه‌اندازی این بازار، اختلاف دلار موثر بر شرکت‌ها با بازار آزاد، به زیر ۲۰ درصد می‌رسد که از این حیث برای بازار حایز اهمیت است.
هر چند مسائلی متعدد اقتصاد سیاسی ازجمله تنش‌های خاورمیانه و پیروزی ترامپ در انتخابات به محرک‌هایی برای افزایش قیمت ارز در بازار غیررسمی تبدیل شده‌اند، اما صاحب‌نظران حوزه ارز و تجارت معتقدند با استمرار فعالیت بازار ارز تجاری و جلوگیری از دخالت در قیمت‌گذاری این بازار، به تدریج عرضه و تقاضای ارز شفاف شده و ضمن اینکه کمک به تک‌نرخی شدن ارز، کاهش نرخ ارز در بازار غیررسمی نیز به وقوع خواهد پیوست.
شفافیت بازار یا رشد قیمت‌ها؟
حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه در مورد تأثیر حذف ارز نیمایی و جایگزینی آن با ارز توافقی بر بازار سرمایه، گفت: به لحاظ ساختاری و علمی این تصمیم در خصوص بازار متشکل ارزی با نام بازار مبادلاتی، اتفاق خوبی برای بازار سرمایه است؛ چرا که این تصمیم باعث شفافیت در بازار خواهد شد و دسترسی‌ها به سامانه به صورت یکسان و فراگیر خواهد شد و به نوعی قیمت گذاری‌ها به سمت رقابتی شدن پیش خواهد رفت.
میرمعینی با بیان اینکه زیرساخت‌ها برای این بازار آماده شده است، افزود: زیرساخت‌هایی مانند بورس اوراق بهادار و بورس کالا فراهم شده است و این امکان به وجود آمده تا در سامانه این معاملات انجام شود و دخالت دولت هم در نرخ‌گذاری ارز و دستوری شدن آن کمتر خواهد شد.
او ادامه داد: از سوی دیگر با سیستم نظارتی که وجود دارد، این مسئله می‌تواند به بهبود بازار ارز کمک کند که همه این موارد از خصوصیات مثبت و مزایایی است که در این بازار متشکل ارزی ایجاد شده، اما واقعیت این است که این بازار هم به تنهایی نمی‌تواند تمامی مشکلات اقتصادی کشور را حل کند.
این تصمیم ارزی چندان موفقیت‌آمیز نیست
میرمعینی خاطرنشان کرد: در صورتی که بازار توافقی ارز با پشتوانه سایر عوامل موثر در نرخ ارز و جریانات ارزی همراه نباشد، موفقیت‌آمیز نخواهد بود، ضمن آنکه بهبود شرایط ارزی به جریانات ورودی و خروجی ارز نیز وابسته است که این جریانات به فروش نفت و صادرات نفتی و غیرنفتی و تأثیر تحریم‌ها نیز وابسته است و باید به فکر راه‌حلی برای از بین رفتن این مشکلات باشیم.
او اضافه کرد: جریانات ورودی ارز به تنظیمات و مقررات تعرفه‌ای و گمرکی برمی‌گردد که باید با آن مطابقت داشته باشد که به نوعی نیازمند یک ساختار هماهنگ در این مسیر هستیم تا نتیجه آن را در این سامانه بتوان ملاحظه کرد.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: در صورتی که یک ساختار هماهنگ در بخش ارزی اتفاق بیفتد نتیجه آن را در سامانه متشکل ارزی می‌توان ملاحظه کرد؛ هر چند که تعیین نرخ ارز نزدیک به نرخ بازار آزاد می‌تواند در بازارهای مختلف موفقیت‌آمیز باشد.
میرمعینی خاطرنشان کرد: در صورتی که تحریم‌ها ادامه پیدا کند یا موضوع FATF به نتیجه مطلوبی نرسد و ایران از لیست سیاه خارج نشود شاید این سامانه در کوتاه‌مدت کارکردی داشته باشد؛ اما در بلندمدت با توجه به مضیقه‌هایی که بازارگردان ارز دارد، این تصمیم هم چندان موفقیت‌آمیز نخواهد بود.
هرگونه تهدیدی بر بازار سرمایه اثرگذار است
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه افزود: قیمت‌هایی که روی کالاها و به خصوص کالاهای وارداتی ارائه می‌شود، عمدتا با نرخ ارز در بازار آزاد تعیین می‌شود و تقریبا با چسبندگی در این قیمت‌ها مواجه هستیم و در صورتی که درست قیمت‌گذاری انجام نشود و بر اساس نرخ در بازار متشکل ارزی نباشد به نظر می‌رسد که ما شاهد بالا رفتن قیمت کالاها در آینده‌ای نزدیک باشیم.
میرمعینی خاطرنشان کرد: قوانین، مقررات و سیاست‌گذاری‌های وارداتی و صادراتی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها نقش موثری در نرخ‌گذاری ارز دارد.
این کارشناس بازار سرمایه درباره ریسک‌های سیاسی و تأثیر آن بر بورس، در پاسخ به این سؤال که «آیا ممکن است با ورود ترامپ به کاخ سفید شاخص‌های بورس با ریزش مواجه شود؟» گفت: نحوه تعاملات سیاسی به خصوص از سرگیری ارتباط با امریکا روی همه بازارها و به خصوص بازار سرمایه اثرگذار است و روند بازار سرمایه به تحلیل چگونگی روابط با کشورهای دیگر و به خصوص تیم جدید امریکا وابسته است.
یکی از عواملی که باعث شد تا بازار سرمایه با روندی مثبت روبه‌رو شود، موضوع افزایش نرخ ارز نیما در گذشته بود و امروز هم موضوع مربوط به قیمت‌گذاری بر اساس بازار ارز مبادلاتی است که اثر آن بر سودآوری شرکت‌ها و به خصوص شرکت‌های صادراتی زیاد است.
میرمعینی با اشاره به تحلیل‌هایی که روی معاملات در بازار سرمایه می‌شود، تصریح کرد: هرگونه تهدیدی (داخلی و خارجی) بر بازار سرمایه اثرگذار است و شرکت‌های صادراتی اعم از (پتروشیمی‌ها، فولادی‌ها و معدنی‌ها و برخی بانک‌ها) که دارای منابع قابل توجه ارزی هم هستند، به تنش‌های ارزی واکنش نشان می‌دهند.
میرمعینی افزود: آنچه نویدبخش است، این است که با توجه به مواضعی که اخیرا به وجود آمده و تصمیماتی که اخیرا اتخاذ شده، نشان‌دهنده آن است که احتمال آنکه تعاملات مناسبی بین دو کشور رخ دهد هم بالاست مگر آنکه یکسری از اتفاقات و ملاحظات دیگر رخ دهد تا جریان تنش‌ها افزایش یابد وگرنه به نظر می‌رسد که آینده روابط سیاسی ایران با غرب و کاهش تنش‌ها وارد یک فاز مثبت و جدید خواهد شد.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: رشد در بازار سرمایه در این مدت هم به این امید بوده که مواضع سرسختانه بین دو طرف کمتر شده و مناسبات جدیدی در حال شکل‌گیری است و بازار سرمایه ما هم با روند رو به رشدی در حرکت است. البته این روند حتما باید به مرور زمان با اطلاعات اخبار مناسبی در سودآوری شرکت‌ها و طرح‌های توسعه‌ای شرکت‌ها و کاهش ناترازی‌های اقتصادی و بهبود سیاست‌های اقتصادی از سوی دولت و از همه مهم‌تر بهبود شرایط سیاسی همراه شود.
توصیه به سهامداران
میرمعینی در پاسخ به این پرسش که چه توصیه‌ای به سهامداران می‌کنید، گفت: در بازار سرمایه دو دسته سهامدار مشغول فعالیت هستند؛ یک دسته از آنها حرفه‌ای‌های بازار هستند که صاحب‌نظرند و دایما در حال بررسی اوضاع و شرایط بازار هستند و بر معاملات کاملا اشراف دارند و دسته دیگر افراد مبتدی هستند که به صورت حرفه‌ای در بازار حضور ندارند و به نوعی سرمایه‌های خرد و پراکنده‌شان را وارد بازار سرمایه کرده‌اند که حتما باید از طریق صندوق سرمایه سهامی و ابزارهای جدیدی که وارد بازار شده‌اند، اقدام کنند، چرا که تیم‌های حرفه‌ای این صندوق‌ها را اداره می‌کنند که می‌توانند بازار سرمایه را به تناسب استراتژی‌های مختلف تحلیل کنند.