دکتر حسین فرجاد امین در گفت‌و گو با ستاره صبح آنلاین اظهار کرد : متاسفانه در طرف ایرانی این موضوع به عنوان مساله ای نه چندان مهم و بی ارزش بوده و گمان می کنند مساله آب مهم نیست.
ولی داستان آب در دنیای امروز برای همه معضلی جدی است و با قاطعیت گفته می شود که جنگ های آینده دنیا بر سر آب است. متاسفانه در ۷۰ یا ۸۰ سال گذشته چنین نگرشی در حاکمیت ایران وجود نداشت.
اختلافات دیرینه
فرجاد امین عقیده دارد حکومت افغانستان آگاهانه شرق ایران را از آب های جاری محروم کرده است. وی می گوید: در ایران فکر می شد افغان ها نمی توانند آب را کنترل کنند و آب های مرزی بالاخره مورد استفاده ایرانی ها قرار می گیرد. افغانی ها در طول تاریخ هر بار که توانسته اند آب را به شکل های مختلف کنترل کرده اند. از تاسیس سد "کجکی" در حدود ۷۰ سال قبل و سد های دیگری که در این ۲۰ سال اخیر بر روی رودخانه ها و به طور خاص در حوزه رود هیرمند به سمت ایران طراحی و اجرا کرده اند، مشخص است که آب به عنوان یک ابزار مد نظر آنها بوده است.
تهاتر آب با نفت
وی در ادامه افزود: رئیس جمهور سابق افغانستان اعلام می کرد که از این به بعد ما آب را مفت نمی دهیم و نفت می گیریم و آب می دهیم. افغان ها می دانند که ما نفت و پول داریم، اگر آن ها آب ندهند ما مجبور به معامله با نفت و پول با آن ها هستیم تا بتوانیم آب داشته باشیم.
گرفتن آب با گلوله
دیپلمات پیشین در رابطه با شیوه رفتار پاکستان با افغانستان گفت: پاکستانی ها پول و نفت ندارند که به افغان ها بدهند، به عبارتی آن ها چیزی ندارند که به افغان ها بدهند ولی افغان ها می دانند که اگر آبی به پاکستان ندهند به جای آب گلوله دریافت می کنند و کشورشان ناامن می شود.
وضعیتی که امروز در افغانستان شاهد آن هستیم نشان می دهد چگونه پاکستانی ها بر تمام شئون مردم افغانستان مسلط شده اند. همانطور که در طول تاریخ دیده ایم که هیچ گاه افغانستان نسبت به آب های که از مرز های افغانستان خارج شده و وارد سرزمین پاکستان می شود حساسیتی نشان نداده است.
وی تشریح کرد: در ارتباط با رودخانه های خروجی به سمت پاکستان بیشترین آب را رود کابل یا کابل رود شامل می شود که از شمال شرق افغانستان وارد خاک پاکستان می شود.
انتهایی ترین نقطه این آب روان که از شمال پاکستان می آید وارد منطقه ای می شود که سدی برای استفاده از این منبع جاری درست کرده اند که آب شُرب شهر کراچی را تامین می کند.
هیچ گاه مشاهده نشد که افغان ها بر روی پروژه هایی که تهدید کننده و یا محدود کننده آب خروجی این کشور به سمت پاکستان باشد، سرمایه گذاری کرده باشند!
فرجاد امین در ارتباط با رفتار افغانستان با سایر همسایگانش در مورد مساله آب های جاری افزود: آمو دریا تقریبا ۶۵ درصد تولید آب افغانستان را تامین می کند. آمو دریا واقعا یک دریا است. حجم عظیمی از آب از شمال افغانستان و از ارتفاعات بالا و از کوه های سربه فلک کشیده می آید و آمو دریا را تشکیل می دهد.
در دوره شوروی افغان ها هیچ گاه نتوانستند بر روی رودخانه آمو دریا تأسیساتی ایجاد کنند که آورده رودخانه کم شود و امروز هم همچنان این رود خروشان از شمال افغانستان سرچشمه می گیرد و به بخشی از ازبکستان می رود و تا ترکمنستان را سیراب می کند و در نهایت به صحرای قره قوم در ترکمنستان می رود.
ترکمن ها بدون هیچ چالشی از آب آمو دریا استفاده می کنند. آیا افغانستان در مورد آب با ایران هم اینچنین دست و دلبازانه برخورد کرده است؟!
تهدید شرکت طوس آب مشهد
فرجاد امین با اشاره به نحوه برخورد افغانستان با ایران گفت: در ۲۰ سال گذشته افغانستان تلاش کرد تا طرح هایی را در مناطقی اجرا کند و شبکه های آبیاری ایجاد کند، پروژه هایی تعریف کردند که برای مثال شرکت طوس آب در مشهد برنده مناقصه ای شد، ولی به محض ورود شرکت طوس آب و تجهیز کارگاه در ولایت لنگرهار و استقرار در منطقه ای به نام گنگبیری، شرکت طوس آب را تهدید کردند که جمع کنید و بروید پی کارتان!
وقتی شرکت طوس آب با توجه به قانونی بودن فعالیتش به تهدید ها توجه نکرد، مهندس ایرانی مسئول کارگاه را ترور کردند و به این ترتیب شرکت طوس آب ادامه کار خود را متوقف کرد و از پروژه انصراف داد.
انفعال ایران دربرابر افغانستان
حسین فرجاد امین در رابطه با تهدید منافع ایران در افغانستان افزود: در افغانستان مشاهده نمی کنید که افرادی بیایند و فریاد بزنند و بگوید که ما به پاکستان آب نمی دهیم، یا پاکستان باید به ما برنج بدهد تا ما به آن ها آب بدهیم یا گندم بدهد و آب بگیرد!
چنین حرف هایی در آن کشور مشاهده نمی شود. چون چنین تفکری وجود ندارد. متاسفانه وادادگی و انفعال ما در طول تاریخ به طور مرتب منجر به این شده که افغان ها حربه آب را به عنوان یک ابزار سیاسی و برای چانه زنی و باج گیری و اخذ امتیازات سیاسی مورد استفاده قرار دهند.
دردناک تر این است که در این سال ها هیچ گاه نتوانسته ایم از طریق امتیازاتی که به افغان ها واگذار می کنیم، حق خود را در حوزه آب تضمین کنیم.
ضرورت تجدید نظر در قرارداد 1351
حسین فرجاد امین گفت: وقتی که استفاده افغان ها از بندر چابهار مطرح بود، به جا بود که ما با وجود قرارداد هیرمند که در سال ۱۳۵۱ عقد شده بود در قرارداد تجدید نظر می کردیم و بند های جدیدی را به عنوان حقوق زیست محیطی اضافه می کردیم و قرار داد به روز و سپس امضا می شد.
شرط استفاده افغانستان از بندر چابهار می باید در برابر امتیاز آبی قرار گیرد ولی این کار عملی نشده است.
وی افزود: به عنوان کارشناس بارها این نکات را به مسئولین تذکر دادیم. امروزه اگر آبی وجود دارد به خاطر این است که افغان ها مشکلاتی داخلی دارند و این حوزه را کنترل نمی کنند. اگر افغانستان ابزار های کنترلی خود را به دست بیاورند، قرارداد هیرمند را اجرا نمی کنند.
مدیریت آب های جاری
دیپلمات پیشین کشور گفت: مدیریت آب های جاری در جنوب استان سیستان و بلوچستان یک ضرورت است. در ماین فصل بارندگی های شدیدی در منطقه انجام می شود و هر سال شاهد سیلاب های قدرتمندی هستیم. رودخانه سرباز هر سال سیلاب دارد ولی این آب ها کنترل نمی شوند و وارد دریا می شوند. در حالی که مسئولین می توانستند برای کنترل این آب ها در جنوب استان چاله هایی حفر کنند یا طرح های دیگری برای نگهداری آب در سواحل دریا پیش بینی کنند که نکردند. دیپلمات پیشین افزود: هشدار می دهم که در آینده التماس از طالبان نتیجه ای نخواهد داشت. آب های جاری هدر می شود و امتیاز دادن به طالبان هم ادامه دارد که خطا است زیرا فردای بدی را رقم می زند.
این را در ذهن خود داشته باشیم که هر حکومتی در افغانستان بر روی کار بیاید طالبان یا هر کس دیگری که باشد، این رفتار و برخورد تفکر مردم افغانستان است و تفکر پشتون ها در آن سرزمین است و چنین تفکری تغییر نخواهد کرد.
فرجاد امین در پایان گفت: متاسفانه افغانستان بر خلاف وعده ها، آبی به ما نداده ولی آن چه که از طرف ایران در اختیار افغان ها قرار می گیرد و استفاده می کنند؛ امتیازات سیاسی، اقتصادی و امتیازاتی است که به جمعیت پناهنده آنها داده شده است.
افغان ها در مورد آب به ایران رحم نخواهند کرد. مسئولین ما این پنبه را از گوش خود بیرون بیاورند. ما ایستادیم و تماشا کردیم و امتیاز دادیم و در نتیجه وضعیت فعلی را شاهد هستیم که نتیجه کوتاهی های گذشته ما است.