ستاره صبح، فائزه صدر: مجموعهای از تحولات بی سابقه نشان میدهد که دولت لبنان میکوشد حساب شده از تهران فاصله بگیرد. وقتی یوسف رجی، وزیر امور خارجه لبنان دعوت همتای ایرانی خود را برای سفر به تهران رد کرد و پیشنهاد داد گفت و گو ها در کشوری ثالث برگزار شود؛ این پیامی روشن از افزایش سطح بی اعتمادی لبنان نسبت به ایران به جهان مخابره شد. پیش از آن در مرداد ماه نیز سفر دبیری شورای عالی امنیت ملی ایران به لبنان دیدار او با وزیر خارجه لبنان انجام نشد. تعلیق پذیرش سفیر جدید جمهوری اسلامی در لبنان نیز میتواند حاوی پیام برای تهران و کشورهای خاورمیانه، اروپا، آمریکا و اسرائیل باشد. ستاره صبح در گفتوگو با فریدون مجلسی، دیپلمات پیشین، کارشناس و تحلیلگر سیاسی به بررسی چرایی چرخش روابط دو کشور پرداخته که در ادامه میخوانید:
فریدون مجلسی با اشاره به رابطه نزدیک شیعیان دو کشور در طول تاریخ، یادآور شد: در طول تاریخ روابط بین ایران و لبنان، تابعی از روابط شیعیان دو کشور بود. شیعیان در لبنان اکثریت نسبی بوده و هستند، ولی شهروندان درجه دوم محسوب میشدند. بعضاً این افراد به کارهایی غیر خوشنام مشغول بودند. از این رو سعی شد روی پیوستگی تاریخی و مذهبی کار شود.
مجلسی در این رابطه افزود: از زمان امام موسی صدر حرکتی برای ارتقای زندگی شیعیان لبنان آغاز شد به ویژه روی جنبه آموزشی بیشتر کار شد تا سطح فرهنگی جامعه شیعه لبنان بالاتر برود و بعد از انقلاب نیز شرایطی فراهم شد که به شیعیان لبنان کمک شود تا آنها از فقر و فلاکتی که دچار اش بودند رها شوند.
وی در این خصوص اضافه کرد: این حرکت بعدها رنگ عوض کرد و این گروه سعی کرد با اقتدار نظامی خود را در لبنان بالا بکشند. گروه اَمَل که برای حمایت از محرومان لبنان تشکیل شده بود، تجزیه شد و حزب الله از درون این گروه به وجود آمد. اقدامات این گروه شیعه جدید جنبه مسلحانه داشت و سعی کرد با قدرتمندی نظامی در لبنان اقتدار داشته باشد. لبنان در آن سالها درگیر جنگ داخلی بود و گروههای مختلف اعم از شیعیان، مسیحیان، اهل تسنن و آوارگان فلسطینی گاه به گاه به جان هم میافتادند.
این تحلیلگر سیاسی ضمن اشاره به جنگ 33 روزه و تبعات آن اظهار داشت: موضع گیری از آنجا آغاز شد که جمهوری اسلامی سیاست خود را نابودی اسرائیل بنا نهاد، کوشش شد در این مبارزه از حزب الله مسلح استفاده شود این نفش در جنگ 33 روزه به وضوح نمایان شد. در این جنگ به سکونتگاههای مردم شیعه در جنوب لبنان آسیب بسیاری وارد شد ولی جمهوری اسلامی و حزب الله لبنان ادعای پیروزی کردند چون این اولین بار بود که توانسته بودند حدود 33 روز در برابر اسرائیل مقاومت کنند.
وی گفت: انتظار میرفت از آن جنگ، خسارتها و هزینههای آتش بس عبرت گرفته شود و دست از سیاست قبلی برداشته شود اما این بار حماس آغاز گر جنگ سخت دیگری شد و حزب الله هم به آن درگیری وارد شده بود ضربات سختی خورد. حماس و حزب الله بعد از 7 اکتبر 2023 تضعیف شدند، رهبران آن ترور شدند و سوریه که تحت نفوذ جمهوری اسلامی بود سقوط کرد.
این دیپلمات پیشین با تأیید تغییرات جامعه شیعه در لبنان تصریح کرد: امروز شیعیان لبنان که طی چندین دهه با کمک ایران از نظر فرهنگی، آموزشی و معیشتی ارتقا پیدا کردهاند میخواهند به زندگی متعارف لبنانیها برگردند، این کشور کوچک از نظر تاریخی بالاترین سطح فرهنگی را در میان کشورهای منطقه داشت و زندگی ساکنانش از استانداردهای بالایی برخوردار بود.
مجلسی افزود: از سویی دولت لبنان با تضعیف حزب الله و کاهش حمایت جمهوری اسلامی و نمایان شدن آثار خصومت با اسرائیل، به این نتیجه رسیده که از جنگ دور بماند. لبنان هنوز هم انفجار ویرانگر بندر بیروت را ناشی از دشمنی حزب الله و اسرائیل میداند. لبنان ذره ذره سعی کرده روی پای خود بایستد و در این مسیر میخواهد حزب الله از وضعیت فعلی یعنی یک واحد مسلح خارج شود و به ارتش لبنان بپیوندد.
این کارشناس سیاست خارجی در رابطه با احتمال خلع سلاح حزب الله لبنان متذکر شد: لبنان امروز از جانب قدرتهای منطقهای و فرا منطقهای حمایت مشروط میگیرد. نگرانی دولت لبنان این است که جمهوری اسلامی بخواهد بار دیگر روی تجهیز و تقویت حزب الله سرمایهگذاری کند و از این طریق نفوذ ایران در لبنان از سر گرفته شود. از این رو لبنان خواهان مواجهه با حزب الهی است که خلع سلاح شده و به عنوان یک حزب سیاسی فعالیت میکند.
وی در رابطه با موضوع پیشنهاد داد: عاقلانه این است که آرامش به آسیای غربی برگردد. بازگشت وضعیت مترقی به لبنان برای ایران هم یک فرصت است. جلوگیری از نظامی گری میتواند آرامش را به خاورمیانه بازگرداند.
این نویسنده و پژوهشگر در ادامه مطرح کرد: ارتباط ایران و لبنان و رابطه جمهوری اسلامی با حزب الله لبنان دو جنبه دارد. یکی جنبه تاریخی و مسائل مربوط به اعتقادات. همین امروز هم شیعیان لبنان علاقهمند به سفر به ایران هستند و زائران و گردشگران لبنانی ظرفیتی برای کشور هستند. این مسائل به نظامی گری و اختلافات دولتها ربطی ندارد و نمیتوان از آنها جلوگیری کرد زیرا از قدیم بوده و در آینده هم خواهد بود.
فریدون مجلسی در پایان گفتوگو تاکید داشت: در شرایط فعلی لبنان، جنبه نظامی گری حزب الله، استقلال و امنیت این کشور را مخدوش میکند. وقتی دولت لبنان ضعیف بود این اجازه را به حزب الله میداد، ولی با تقویت دولت لزومی ندارد دو ارتش در کشور باشند که یکی موجب تحریک و بهانه جویی اسرائیل است. به ویژه که حزب الله از نیروی خارجی کمک میگیرد. آیا یک حزب اکثریت اجازه دارد، ارتش، توپ، تانک و تفنگ در کشورهای منطقه داشته باشد یا خیر؟!