کاهش بارندگی
به گفته صادق ضیاییان رییس مرکز ملی پیش بینی و مدیریت بحران وضع هوا در هفدهم آبان، میزان بارندگی از آغاز سال آبی (۲۳ سپتامبر- اول مهر) تاکنون در کشور حدود ۸۶ درصد و در تهران ۹۶ درصد کاهش یافته است.
میزان بارش در تهران از ابتدای سال آبی تنها یک میلیمتر باران بوده است؛ پدیدهای که در یک قرن گذشته دیده نشده، زیرا میانگین بارش سالانه طی دوره ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۰ حدود ۲۲۰ میلیمتر بوده است.
کمترین ذخایر آبی
هاشم امینی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب، اعلام کرد که ذخایر آب پنج سدّ تأمینکننده تهران (کرج، لتیان، لار، ماملو و طالقان) به پایینترین حدّ خود در ۶۰ سال گذشته رسیده است ــ «وضعیتی که هرگز مشابه آن را ندیدهایم.»
براساس این گزارش، مخازن آب کلیدی تأمینکننده تهران (سدّهای کرج، لتیان، لار، ماملو، طالقان) در پایینترین سطح ۶۰ سال گذشته هستند؛ برخی سدها تنها حدود هفت تا ۱۱ درصد ظرفیت دارند.
تبخیر سالانه آب 2100 میلیمتر
محمدرضا جمالی، فعال حوزه آب با بیان اینکه میزان برداشت از ذخایر آبی ایران در بازه زمانی 30 سال گذشته حدود 70 درصد برآورد شده است، گفت: این موضوع سبب ناترازی منابع آبی و ایجاد بحرانهای پیش رو برای کشور شده است. متوسط بارندگی سالانه در ایران حدود 250 میلیمتر و این شاخص در جهان حدود 800 میلیمتر است. این موضوع نشان میدهد که ایران به طور کلی کشوری خشک و کم آب محسوب میشود. از سوی دیگر بررسیها حاکی از این مسئله هستند که متوسط تبخیر سالانه آب در جهان برابر 700 میلیمتر است، در حالی که این شاخص در ایران 2100 میلیمتر است.
افزایش جمعیت
محمدرضا جمالی گفت: از یک سو متوسط میزان بارندگی ایران کمتر از متوسط بارندگی جهانی و از سوی دیگر متوسط تبخیر سالانه ایران 3 برابر متوسط جهان است که این نشان از محدودیت و کمبود منابع آبی در ایران نسبت به جهان است. همچنین افزایش جمعیت در بازه زمانی 100 سال اخیر به 10 برابر و ترکیب جمعیت روستایی از 75 درصد به 23 درصد و افزایش جمعیت شهرها از 25 درصد به 77 درصد رسیده است. با توجه به توضیحات ارائه شده موارد دیگری از جمله حفر چاههای غیرمجاز، صدور پروانههای بهرهبرداری فراوان، انتقال آب به اراضی غیر شرب، تغییر کاربری زمینهای کشاورزی، ساخت باغ ویلاهای متعدد، کشت محصولات آببر، رشد صنایع آببر، در نهایت این شرایط را برای کشور به وجود آورده است. در این راستا باید این هشدار داده می شود که اگر امروز چارهای اندیشه نشود، فردا خیلی دیر است.
قنات و کاریز مهمترین اختراعات
این فعال حوزه آب به قنات و کاریز به عنوان مهمترین اختراعات و فناوریهای ساخته شده توسط انسان اشاره کرده و اظهار داشت: با اختراع قنات، فناوری ساخت کاریز در اوایل هزاره 5 پیش از میلاد در مناطق خشک کوهستانی گسترش پیدا کرد و به کشاورزان این مناطق اجازه داد تا بتوانند در دورههای طولانی خشکی که آب سطحی پیدا نمیشود به کشاورزی بپردازند. از یک سو قناتها از عمدهترین منابع تأمین آب به شمار میرفتند و از سوی دیگر کاریزها بودند که وظیفه تأمین آب به مزارع بیش از 60 هزار روستای ایران را بر عهده داشتهاند. به همین دلیل قنوات توسعه پایدار منابع آبی کشور بودهاند.
جمالی تصریح کرد: متأسفانه با ورود فناوری جدید چاههای عمیق جانشین قنات شدند و استفاده از موتور پمپ به تدریج رایج شد و تمامی ایران را در بر گرفت. احداث و حفر چاههای عمیق، بدون برنامهریزی باعث خشک شدن 90 درصد از قنوات شد، به گونهای که احیای آنها در شرایط فعلی امکانپذیر نیست. زیرا حفر چاههای عمیق سطح آب را به میزان زیادی پایین برده و این موضوع باعث شده از منابع ذخیره شده آبهای زیرزمینی که از آغاز خلقت باران و برف در دشتها و آبخوانها ذخیره شده بود، استفاده گردد. این نکته را باید در نظر داشت که اگر قناتها دوباره زنده شوند، سرزمین ایران جان دوباره میگیرد.