هادی خانیکی، استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، در نشست «زیست ارتباطی در جهان معاصر» که به همت دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، به بررسی مفهوم توانش ارتباطی و چالشهای آن در دنیای امروز پرداخت. او تأکید کرد که در جامعهای که تکصدایی است، حقیقت از پیش تعریفشده و کلیشهها جایگزین صداهای مختلف میشوند، و این وضعیت مانع از برقراری گفتوگو و تفاهم واقعی میشود.
توانش ارتباطی و ضرورت آن
در دنیای امروز
خانیکی با اشاره به سرعت بالای تغییرات فناورانه و اجتماعی در عصر حاضر، توانش ارتباطی را یکی از مهمترین عوامل موفقیت در تعاملات انسانی دانست. او توضیح داد که در دنیای مدرن که ارتباطات به شدت تحت تأثیر فناوریهای جدید قرار گرفته است، توانایی برقراری گفتوگوهای مؤثر و محترمانه از اهمیت ویژهای برخوردار است. برای موفقیت در این زمینه، افراد باید مهارتهای لازم برای بهرسمیت شناختن دیگران، تفاهم و احترام متقابل را در خود تقویت کنند.
گفتوگو و تکثر صداها
خانیکی در ادامه سخنان خود به مفهوم گفتوگو و اهمیت آن در دنیای امروز اشاره کرد. او گفت که در جوامع تکصدایی، حقیقت از پیش تعریفشده و صداهای متفاوت نادیده گرفته میشود. این وضعیت باعث میشود که امکان گفتوگو از بین برود و افراد به جای تلاش برای درک یکدیگر، درصدد تحمیل دیدگاههای خود برآیند. خانیکی به تأثیرات منفی این وضعیت بر جامعه ایران اشاره کرد و گفت که در چنین فضایی، امکان تفاهم و همکاری کاهش مییابد.
او با نقل داستانی از مرحوم رحمان دادمان، رئیس سابق راهآهن ایران، به این نکته پرداخت که در بسیاری از مواقع، تغییرات مثبت اجتماعی میتواند با بهرسمیت شناختن دیگران و شنیدن صدای آنان آغاز شود. این موضوع در جامعهای مانند ایران که با مشکلات اجتماعی و سیاسی مواجه است، اهمیت دوچندانی دارد.
چالشهای توانش ارتباطی در ایران
خانیکی سپس به موانع و چالشهای موجود در راه برقراری ارتباط مؤثر در جامعه ایران پرداخت. او از «حس حاشیهرفتن» و «تحقیر شدگی» به عنوان موانع اصلی در این زمینه یاد کرد و افزود که این مشکلات مانع از شکلگیری فضای گفتوگو و تفاهم در سطح فردی و اجتماعی میشود. او همچنین بر اهمیت بهرسمیت شناختن دیگران، به ویژه در مسائل اقتصادی و سیاسی، تأکید کرد و گفت که این امر میتواند گامی اساسی در ایجاد فضای گفتوگو و کاهش بحرانهای اجتماعی و سیاسی باشد.
گفتوگو بر پایه احترام و تفاهم
خانیکی در ادامه سخنان خود، بر اساس تئوری آکسل هونت، تأکید کرد که گفتوگو باید بر پایه احترام و تفاهم باشد و نه بر اساس تلاش برای اقناع یا سلطه بر دیگری. به گفته او، تنها زمانی انسانها احساس کرامت میکنند که در جامعه دیده شوند و بهرسمیت شناخته شوند. این دیدگاه به یکی از مهمترین اصول اخلاقی در دنیای معاصر تبدیل شده است، که بر اساس آن افراد حتی در میان اختلافات، باید صدای یکدیگر را بشنوند و به تفاهم برسند.
تأثیر فناوریهای دیجیتال
بر ارتباطات
خانیکی سپس به تأثیر فناوریهای دیجیتال بر ارتباطات و چالشهایی که این فناوریها ایجاد کردهاند، پرداخت. او توضیح داد که در دنیای دیجیتال، فضای گفتگو بهطور گستردهای در دسترس قرار گرفته است، اما این فضای باز لزوماً به معنی گفتوگوهای مؤثر نیست. بسیاری از اوقات، این فضای دیجیتال بهجای ایجاد تفاهم، باعث تشدید اختلافات و تفرقه میشود. بنابراین، برای استفاده مؤثر از فناوریهای ارتباطی، نیاز به توانش اخلاقی و معرفتی وجود دارد.
راهکارهای ارتقای توانش ارتباطی
خانیکی در بخش پایانی سخنان خود به برخی راهکارها برای ارتقای توانش ارتباطی در سطح فردی، نهادی و ملی پرداخت. او از افراد خواست که مهارتهای گفتوگویی خود را در زندگی روزمره تقویت کنند و بر اهمیت درک متقابل و شنیدن دیگران تأکید کرد. در سطح نهادی، خانیکی به لزوم تغییرات ساختاری در سازمانها اشاره کرد و گفت باید فضایی برای تفاهم و همکاری ایجاد شود. در سطح ملی نیز، او بر اهمیت کاهش شکافهای ارتباطی بین مردم و حاکمیت تأکید کرد و گفت که این شکافها میتوانند به بحرانهای اجتماعی و سیاسی منجر شوند که تنها از طریق گفتوگو و تفاهم میتوان از آنها عبور کرد.
به گزارش ایبنا، هادی خانیکی بر این نکته تأکید کرد که توانش ارتباطی در دنیای معاصر نهتنها به فهم و تفاهم میان افراد کمک میکند، بلکه به بازسازی سرمایه اجتماعی و اعتماد در جامعه نیز میانجامد. او گفت که اگر نتوانیم گفتوگو را در جامعه بازسازی کنیم و در برابر تکصداییها مقاومت کنیم، به بحرانهای اجتماعی و سیاسی خواهیم رسید. بنابراین، توانش ارتباطی یک پیشنیاز ضروری برای تحول اجتماعی و بازسازی روابط انسانی است.