قاسم محبعلی ضمن تاکید بر لزوم از سرگیری مذاکرات ایران و آمریکا به موانع موجود در مسیر گفت و گو اشاره کرد: دیپلماسی به عنوان کم هزینهترین راه رسیدن به توافق، همواره مسیر روشنی دارد. به نسبت راه حلهای دیگر از جمله جنگ و تحریم، دیپلماسی راه آسانتری است، اما دیپلماسی بعد از جنگ 12 روزه به بن بست رسیده است. ما چارهای جز بازگشت به گفت و گو و اخذ تصمیمات کلیدی و متحول کننده نداریم در غیر این صورت باید بجنگیم. سیاست خارجی ایران برای باز شدن راه حلهای دیپلماتیک به انعطاف نیاز دارد.
محبعلی در این رابطه افزود: بهبود شرایط ایران در گرو حل و فصل مسائل با آمریکا، اروپا، منطقه و اسرائیل است تا ابتدا از بازگشت درگیری نظامی جلوگیری شود و بعد راه حل رفع تحریم و عادی سازی روابط با جهان صنعتی و غرب جست و جو شود. در غیر این صورت باید نسبت به تحولات پیش رو نگران باشیم زیرا بازگشت شرایط جنگی محتمل است.
وی در ادامه با اشاره به کم هزینه بود مسیر گفت و گو اظهار کرد: فعلاً نشانی از گفت و گو وجود ندارد و در سطوح تصمیم گیری احساس میشود ورود به مذاکره به معنی کنار گذاشتن سیاستهای گذشته مثل کنار گذاشتن ستیز با آمریکا است. این تغییر شجاعت بسیار میخواهد و برای بدنه قدرت مشکل مینماید. از این رو به نظر نمیرسد تصمیم گیران ما امروز توانایی اخذ چنین تصمیماتی را داشته باشند و از این دریچه ابتکار عمل را در اختیار بگیرند، درحالیکه میتوان از این مسیر طرف مقابل را به دادن امتیاز ترغیب کرد.
این کارشناس روابط بین الملل با تاکید بر پر هزینه بودن شرایط فعلی برای ایران، خاطرنشان ساخت: طرف مقابل نه گرفتار تحریم است و نه از نرخ ارز خبر دارد! بر اثر دشمنی با ایران، تورم آنها افزایش پیدا نمیکند. آنها دچار کسری بودجه نمیشوند و خطر شورشهای داخلی تهدیدشان نمیکند. اما طرف ایرانی با این تنش از چندین جبهه تهدید میشود و در صورت ادامه داشتن این وضعیت احتمال تحولات داخلی بالا است. غرب از گذشت زمان سود میبرد، ایران است که هر چه زمان بگزد باید هزینههای سنگینتری بپردازد.
وی گفت: اگر در دوره ریاست جمهوری جو بایدن با آمریکا توافق میکردیم جنگ 12 روزه رخ نمیداد و به مراکز هسته یا هم حمله نمی شد و در قبال تحریم و محدودیتها هزینه کمتری میپرداختیم. گذشت زمان توافق را پر هزینه، سخت و دور از دسترس خواهد بود. همانطور که میبینیم امروز بازگشت به مذاکره نیز برای ایران هزینه دارد، اما ادامه وضعیت کنونی تهدید برای امنیت ملی و تمامیت ارضی کشور است.
رییس پیشین بخش خاورمیانه وزارت امور خارجه با تاکید بر مفهوم منافع ملی اظهار داشت: کنستانتین کارامانلیس، رییس جمهور پیشین یونان در اظهار نظری در رابطه با اختلافات آذربایجان و ارمنستان گفته بود: "گاهی مقامات کشورها شعارهایی میدهند و حرفهایی میزنند که عملی نیست و اجرای آنها برایشان هزینه دارد، اما این شعارها را مثل وزنه سنگینی به پای خود میبندند طوری که با عقب نشینی از آن مواضع احساس شکست و تسلیم میکنند." امروز جمهوری اسلامی گرفتار چنین شرایطی است.
وی در این خصوص اضافه کرد: شعار نابودی اسرائیل و ستیز با آمریکا و این دو کشور را در حال فروپاشی ترسیم کردیم امروز گرفتارمان کرده است. با شعارهایی که داده شد گمان میکردیم کشورهای منطقه از ترس ایران به سمت اسرائیل نمیروند ولی ماجرا برعکس شد. امروز بیشتر کشورهای همسایه ما هم پیمان نظامی، اقتصادی و سیاسی آمریکا هستند. برخی از این کشورها مثل امارات و آذربایجان هم پیمان اسرائیل نیز هستند. سوریه نیز در حال حرکت به این سمت است.
محبعلی در این خصوص متذکر شد: اعتراف درباره نرسیدن به اهداف یا ابراز نگرانی درباره هدر رفت منابع کشور و تصمیم گیری بر اساس منافع ملی، جسارت و شجاعت میخواهد. تندروهای محافظه کار و نیروهایی که منافع خود را روی وضعیت فعلی کشور بنا کردهاند، اجازه نمیدهند کشور از گذشته عبور کند و به سمت آینده قدم بردارد.
دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه با اشاره به سفر اخیر رییس جمهور سوریه به آمریکا و تأثیر این دیدار بر روابط منطقهای ایران اظهار داشت: درباره دیدار روسای جمهور آمریکا و سوریه، محتوایی که نشان دهنده گفت و گوی مستقیم این دو درباره ایران باشد، منتشر نشده است. ولی وقتی درباره مناسبات کشورهای عربی و به ویژه سوریه صحبت میشود به دلیل رابطه ایران با لبنان و نظر جمهوری اسلامی درباره اسرائیل، به طور مستقیم و غیر مستقیم بین ایران و سوریه ارتباط ایجاد میشود.
وی گفت: سوریه آخرین کشور با سیستم روسی و در ارتباط با نظم شوروی سابق در خاورمیانه عربی بود که به غرب پیوست در گذشته عراق، مصر، الجزایر و لیبی نیز از این جمله بودند که بعد از فروپاشی شوروی به تدریج به غرب پیوستند. امروز ایران تنها کشور خاورمیانه است که از نظر سیاسی شرقی به حساب میآید. از این رو وضعیت سوریه باید این درک را به ما بدهد که از این پس فشار های غرب مستقیماً به ایران وارد خواهد شد.
قاسم محبعلی در پایان گفت و گو ضمن تسریح موقعیت جدید ایران در خاورمیانه متذکر شد: قطع رابطه سوریه با ایران و حزب الله تأثیر عمیقی روی منافع ایران میگذارد و سیاستهای جمهوری اسلامی طی چند دهه گذشته را متأثر خواهد ساخت. در گذشته روسیه یکی از پایههای سیاسی در خاورمیانه عربی بود، اما امروز ساختار ارتش و سیاست در بیشتر کشورهای عرب خاورمیانه غربی است.