کاهش تولید نفت
مرتضی بهروزی فر، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با ایلنا درباره اجرای پروژه‌های بزرگ توسعه‌ای در کشورهای همسایه با شرکت‌های بین‌المللی و تأثیر آن بر تولید و بازار نفت و گاز ایران گفت: ایران در ۴۰ سال گذشته تحریم بوده و طی ۱۵ سال گذشته این تحریم‌ها بیشتر شده و در انزوا قرارگرفته‌ایم. بعد از انقلاب تولید نفت کشور ما بیشتر از ۴ میلیون بشکه در روز نبوده است. حتی در دوره برجام هم تولید روزانه نفت از حدود ۳ میلیون ۸۰۰ هزار بشکه بیشتر نشده است. اکنون اگر تحریم لغو شود ظرفیت تولید همان‌قدر است. با اینکه ذخایر گسترده نفت و گازداریم اما به دلیل عدم سرمایه‌گذاری، عدم جذب فناوری، عدم تأمین مالی و عدم امکان دستیابی به تجهیزات و دانش فنی، تولید نفت و گاز بالایی نداریم.
حذف از بازارها
عضو هیئت‌علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی بابیان اینکه ما از بازار کنار گذاشته‌شده‌ایم، گفت: اگر وضعیت ایران و روسیه را در شرایط تحریم مقایسه کنیم، درمی‌یابیم علیرغم تمایل و تلاشی که غرب برای حذف کامل روسیه از بازار نفت و گاز داشت اما با توجه به اینکه این کشور ۱۰ میلیون بشکه در روز تولید و حدود ۸ میلیون بشکه در روز صادرات داشت، این امکان فراهم نشد؛ زیرا اگر ۱۰ درصد از تولید نفت جهان و بخش قابل‌توجهی از صادرات گاز جهان حذف می‌شد بازار را دچار مشکل می‌کرد ولی صادرات ایران در بالاترین حد حدود ۲ میلیون بشکه در روز است. با توجه به ذخایر استراتژیکی که کشورهای اوپک به خصوص عربستان، کویت و امارات دارند تأمین ۲ میلیون بشکه قابل جبران است به همین دلیل ایران از بازار نفت تقریباً حذف‌شده است. اکنون نه‌تنها در حوزه نفت و گاز بلکه در حوزه اقتصاد نقش چندانی در اقتصاد و بازارهای انرژی دنیا نداریم.
عقب ماندن از ظرفیت
میدان‌ها ی مشترک
بهروزی فر گفت: به‌طور مثال با توجه به سرمایه‌گذاری گسترده‌ای که عراق در حوزه‌های نفتی و گازی مشترک انجام داده؛ می‌تواند برداشت از ذخایر داشته باشد و پروتکل بین‌المللی هم وجود ندارد که در ذخایر مشترک دو طرف هوای هم را داشته باشند، هر کشوری هرقدر که توان و تمایل دارد می‌تواند برداشت می‌کند و آنکه امکان برداشت ندارد حق اعتراض نخواهد داشت. اتفاقی که در پارس جنوبی رخ‌داده و قطر باقدرت تمام نفت و گاز را برداشت می‌کند و اما ما به‌اندازه قطر برداشت نمی‌کنیم و در تأمین نیاز گازی داخلی هم دچار مشکل می‌شویم.
رابطه درآمد با سرمایه‌گذاری
بهروزی فر گفت: در نظر داشته باشیم کشورهای منطقه مثل عراق، کویت، امارات، عربستان هرقدر سرمایه‌گذاری بیشتری داشته باشند درآمدهای نفتی بالاتری خواهند داشت؛ قطر کشور کوچک و جمعیت اندک نقشی در بازار نداشت، اما امروز با توجه به درآمدهای هنگفتی که در حوزه گاز مشترک با ایران دارد تبدیل به یک کشور تأثیرگذار شده و در بازی‌های سیاسی و ژئوپلیتیک منطقه و حتی جهان نقش‌آفرینی می‌کند.
رشد اقتصادی کشورهای همسایه
این کارشناس حوزه انرژی تأکید کرد: باید این نکته را مدنظر قرار دهیم که قدرتمند شدن عراق، کویت و امارات و عربستان می‌تواند موقعیت سیاسی و اقتصادی ایران را به چالش بکشاند. امروز عراق به دنبال تولید ۷ میلیون بشکه نفت در روز است، امارات بدون دغدغه نیروگاه هسته‌ای راه‌اندازی کرده است، عربستان برنامه‌های بزرگ در حوزه انرژی فسیلی و تجدید پذیر در دستور کار دارد، در این بین اگر ما از غافله عقب بمانیم در تأمین نیاز داخلی انرژی دچار چالش خواهیم شد.
تله توسعه صوری
علی قنبری، اقتصاددان با تأکید بر اینکه ایران در تله‌ی توسعه‌ی صوری افتاده است، گفت: توسعه به معنای تقویت زیرساخت و مهیا شدن شرایط کشور برای توزیع رفاه و بهبود وضعیت اقتصادی، فرهنگی، ارتقای نظام حکمرانی و ... است درحالی‌که نتیجه اجرای شش برنامه‌ی توسعه در ایران چنین چیزی نیست. اعداد و ارقام نشان می‌دهند رشدهای اقتصادی محدودی حاصل‌شده است. نماینده پیشین مجلس گفت: برنامه‌های توسعه به چند سؤال مهم پاسخ نمی‌دهند. ایران قرار است با تحریم چه کند؟ آیا تکلیف اف‌ای‌تی‌اف روشن خواهد شد؟ مشکل و بحران اصلی بلاتکلیفی مذاکرات است. طراحان این برنامه بگویند که تکلیف احیای برجام چه می‌شود؟ ما امروز با دو بحران داخلی و خارجی روبرو هستیم. عدم توجه به بخش خصوصی و بی‌توجهی به خواسته‌های مردم در کنار بحران بین‌المللی، مشکلاتی ایجاد کرده که دلسوزان را نگران کرده است. ما دچار عقب‌ماندگی پانزده‌ساله از کشورهای همسایه هستیم.
جهان در آستانه‌ی انقلاب فنّاورانه
معاون پیشین وزیر جهاد کشاورزی گفت: جهان در آستانه‌ی انقلاب فنّاورانه است. هوش مصنوعی در حال تغییر مناسبات جهانی است، ما یک دهه بیشتر فرصت نداریم که از امکاناتمان استفاده کنیم و خودمان را به جهان برسانیم در غیر این صورت دچار فاصله با جهان خواهیم شد. متأسفانه به جای اینکه برنامه داشته باشند چگونه باید هم‌راستا با فناوری روز دنیا شویم، به فکر فیل‌ترین و ... هستند و دائم به فضای مجازی حمله می‌کنند.
گفت‌وگو با زبان اقتصاد
عضو حیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با تأکید بر اینکه از میانه‌ی دهه هشتاد فرصتی برای توسعه ایجاد شد و درآمدهای هنگفت نفتی در این دوران می‌توانست به کمک توسعه در ایران بیاید، گفت: بسیاری از کشورهای نفت‌خیز مانند عربستان و امارات و ... از همین فرصت بهره بردند. کافی بود ما هم با زبان اقتصاد با جهان صحبت می‌کردیم. در این صورت سرمایه‌ها راهی ایران می‌شدند اما متأسفانه فرصت‌ها از دست رفت.
توسعه صنعت توریسم در کشورهای همسایه
قنبری گفت: در ذهن کسی نمی‌گنجید کشوری مثل ترکیه روزگاری قدرت رقابت با ایران را داشته باشد، اما امروز بیش از درآمدهای نفتی ما سرمایه‌ی خارجی جذب می‌کند. توریسم چهره‌ی اقتصاد کشورهای همسایه عوض شد. عربستان سیاست خود را بر گسترش توریسم گذاشته است، اما صنعت توریسم در کشور ما رو به افول است.
اهمیت فرصت سازی با جهان
قنبری گفت: به جای تمرکز بر توسعه‌ی بخش خصوصی، همین میزان حضور در اتاق بازرگانی را هم تحمل نمی‌کنند. این نشان از یک بحران در اقتصاد است. اگر فرصت‌ها را درنیابیم، متأسفانه به جزیره‌ای منزوی و عقب‌مانده در جهان بدل خواهیم شد. کشوری با طبقه‌ی متوسط کوچک و انبوه فقرا.