اشاره: (مصطفا صباغ، روزنامه‌نگار) -- پیوند انسان با مقوله دین و مذهب، پیوندی کهن است و به عقیده جامعه شناسان، باورهای دینی پس از ملیت، دومین عامل احساس هویت در جهان محسوب می‌شود. این موضوع باعث شده تا در درازای تاریخ، پیروان ادیان برای اثبات خود و حقانیت باورهایشان در برابر یکدیگر قرار گیرند و حتی در برهه‌هایی از تاریخ، جنگ میان ادیان مانند جنگ‌های صلیبی درگیرد. در مقابل، چهره‌های حامی صلح و برابری در طول تاریخ، همواره از ضرورت گفت‌وگو، برادری و تقریب میان پیروان ادیان و مذاهب گوناگون سخن گفته‌اند. در تاریخ اسلام، امام هشتم شیعیان به خاطر انجام مناظره‌های تاریخی با عالمان و بزرگان ادیان ابراهیمی، سرآمد تقریب ادیان و مذاهب بوده است. پس از افول قدرت تمدن اسلامی در سده‌های میانی، ایده گفت‌وگوی ادیان به دست فراموشی سپرده شد، تا این‌که با گسترش قدرت تمدن غربی، برخی اندیشمندان مسلمان به فکر احیای آن و تقریب مذاهب اسلامی افتادند. سید جمال‌الدین اسدآبادی، متفکر برجسته مسلمان که در قرن سیزدهم و هم‌زمان با دوران قاجار، به کشورهای مختلف اسلامی سفر می‌کرد، در مقالات خود در نشریه «عروةالوثقی» به مشکلات اجتماعی و آسیب‌های اختلاف میان مذاهب اسلامی می‌پرداخت. پس از او شیخ محمدتقی قمی از تهران به قاهره مهاجرت کرد و در آنجا «دارالتقریب بین‌المذاهب‌الاسلامیة» را تشکیل داد. از سوی مقابل شیخ محمد شلتوت، مفتی اهل‌سنت مصر و یکی از روسای دانشگاه الازهر قاهره، پس از مکاتبه با آیت‌الله بروجردی، مرجع تقلید شیعیان، فتوای تاریخی «جواز پیروی از مذهب شیعه امامیه همانند چهار مذهب فقهی اهل سنّت» را صادر کرد. آیت‌الله بروجردی نیز گروهی از روحانیون از جمله آیت‌الله طالقانی را برای تشکر از وی به قاهره فرستاد. پس از پیروزی انقلاب، آیت‌الله منتظری پیشنهاد کرد روزهای اختلاف روایی میلاد پیامبر اسلام بین شیعه و سنی به نام «هفته وحدت» نام‌گذاری شود. پس‌ازآن نیز رهبر انقلاب در سال 1369، فرمان تاسیس «مجمع تقریب بین مذاهب اسلامی» را صادر کردند. روز گذشته پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان در یک سفر تاریخی وارد عراق شد که در طول تاریخ خاستگاه بسیاری از ادیان الهی بوده است. هرچند پاپ فرانسیس که گفته که این سفر را به‌عنوان «زائر صلح» انجام می‌دهد، در طول سفر سه روزه خود 1500 کیلومتر را طی می‌کند و به شهرهای مختلف نظیر موصل و اربیل نیز می رود، اما مهم‌ترین بخش این سفر امروز در نجف صورت می‌گیرد که پاپ قرار است با آیت‌الله سیدعلی سیستانی، مرجع شیعیان جهان دیدار کند. آیت‌الله سیستانی از آن جهت در میان مردم عراق، حتی پیروان دیگر مذاهب و ادیان، از اعتبار بالایی برخوردار است که شخصیتی بسیار ساده‌زیست دارد و جز در موارد ضرورت در سیاست مداخله نمی‌کند؛ اما درعین‌حال مورد احترام همه سیاستمداران است. ایشان تنها سه مرتبه درباره مسائل سیاسی نظر خود را اعلام کرده که عبارتند از شکل‌گیری قانون اساسی و پیشگیری از تجزیه عراق، ورود به بحران نجف و فتوای جهاد علیه داعش. این مرجع تقلید بانفوذ شیعه، همچنین پس از اعتراضات مردمی عراق در سال 2019، دیدگاه خود درباره مبنای مشروعیت حکومت را اعلام کرد و گفت: «حکومت‌ها مشروعیت خود را فقط از مردم می‌گیرند بنابراین راه خروج از بحران، رجوع به مردم و انتخابات است.» ایشان همچنین بر نظارت سازمان ملل بر انتخابات آزاد در عراق تاکید کرده است (موضوعی که حسین شریعتمداری، مدیرمسئول کیهان روز 5 مهر از آن انتقاد کرد!). براساس شنیده‌ها قرار است در دیدار پاپ و آیت‌الله سیستانی، سند همبستگی و پیوند پیروان ادیان امضا شود.
۱۳۹۹ شنبه ۱۶ اسفند