به گزارش ستاره صبح آنلاین محمد شریفی مقدم، دبیر کل خانه پرستار بر اساس آنچه آمار درخواست گواهی goodstanding (گواهی گود استندینگ، سندی برای اثبات عدم سوءپیشینه یک پرستار، پزشک یا کارکنان پیراپزشکی دیگر برای کشور مقصد است) می‌داند، می‌گوید: «بر اساس این آمار دست‌کم سالانه ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند، درواقع ماهانه حدود ۲۰۰ پرستار کشور را ترک می‌کنند، البته این آمار دقیق نیست، چون برخی افراد به‌طور شخصی یا از راه‌های دیگر برای مهاجرت اقدام می‌کنند.» دبیر کل خانه پرستار هرچند که آمار مهاجرت پرستاران را اعلام می‌کند اما تأکید می‌کند که همکاران پرستارش، از اعلام این آمار دل‌خوشی ندارند، او می‌گوید: «همکارانم می‌گویند آمار از مهاجرت پرستاران را اعلام نکنید، چون بجای اینکه مشکلات را حل کنند، سنگ‌اندازی می‌کنند برای مؤسسات کاریابی و راه‌های مهاجرت تا پرستاران برای خروج از کشور دچار مشکل شوند.»
نبود برنامه برای حفظ نیروی کار
رصدخانه مهاجرت ایران در سالنامه مهاجرتی سال ۱۴۰۱ بر اساس نتایج یک مطالعه در سـال ۲۰۱۶ بـا عنـوان «مهاجرت پرسـتاران: علل و مشـکلات» اعلام می‌کند: اجرای یـک برنامه مهاجرتـی سـازمان‌یافته و از پیـش برنامه‌ریزی‌شده می‌توانـد بـه حفـظ نیروهـای تحصیل‌کرده کمـک کند. یعنی نبود یک برنامه سازمان‌یافته و درست برای حفظ نیروهای کار در کشور، درحالی‌که فعلاً برنامه‌ها با محدویت‌هایی نظیر سنگ‌اندازی دردادن مدرک فارغ‌التحصیلی، حذف برخی از آزمون‌های زبان و ... متمرکزشده است.
علت مهاجرت
یـک مطالعه پیمایشـی در تابسـتان ۱۴۰۱ از سوی رصدخانه مهاجرت انجـام شـد. در ایـن مطالعه بـا اسـتفاده از شـبکه‌های اجتماعـی، لینـک پرسشـنامه در بیـن گروه‌هـای دانشـجویی، اعضـای هیئت‌علمی، کارکنـان و شـاغلین حـوزه بهداشـت و درمان کشـور توزیع شد. براین‌اساس بیش از ۵۰ درصد از شرکت‌کنندگان درباره عوامل مهاجرت در حوزه سلامت، معتقد بودند بی‌ثباتی اقتصادی و اجتماعی در ایران، وجود فساد نهادینه‌شده در کشور و شیوه حکمرانی مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر مهاجرت است. حدود ۵۰ درصد از شرکت‌کنندگان دانشجو و شاغل در بخش‌های سلامت این تحقیق هم معتقدند که خارج از ایران کیفیت زندگی بهتری در انتظار آن‌هاست و فقط دو درصد برای پیوستن به خانواده و آشنایان قصد خروج از کشور رادارند. به گفته دبیر کل خانه پرستار کشورهای مقصد مهاجرت برای پرستاران آلمان، آمریکا، استرالیا و کانادا هستند.
میزان اشتغال ایرانیان در بخش سلامت آمریکا
بر اساس اعلام رصدخانه مهاجرت تا سال ۲۰۱۸، 4000 پرستار ایرانی و 8000 پزشک و جراح ایرانی در آمریکا مشغول به کار بوده‌اند. همچنین طبق سرشـماری سـال ۲۰۱۸ آمریـکا، ۲۹ هـزار ایرانـی در بخـش بهداشـت و درمـان آمریـکا فعـال بوده‌اند کـه ۲۴ هـزار نفـر آنها در مشـاغل تخصصـی و 5000 نفـر آنهـا در مشـاغل مراقبتـی مشـغول بـه فعالیـت بوده‌انـد. در میـان آنهـا، 8000 نفـر پزشـک و جـراح بوده‌انـد کـه ۲۶ درصـد فعالان ایرانـی در بخـش سـلامت آمریـکا را تشـکیل می‌دهنـد. ایرانیـان از نظـر فعـالان در بخـش سـلامت آمریـکا در جایـگاه بیسـت و یکم در میـان مهاجران ایـن بخش قرار دارنـد. همچنین از نظر نسـبت پزشـکان در فعالان بخش سـلامت بـا ۲۶ درصد در جایـگاه پنجم پس از کشـورهای پاکسـتان، هنـد، مصـر و تایـوان قـرار دارند.
دلایل مهاجرت
بر اساس گزارش رصدخانه مهاجرت دلایـل مهاجـرت؛ عواملـی ماننـد فقدان خدمـات اولیه، بیکاری بالا، مسـکن نامناسـب، دسـتمزد پاییـن، آینـده شـغلی نامطمئـن، خشـونت در محـل کار، بی‌ثباتی سیاسـی و جنگ عواملی هسـتند کـه در مهاجـرت متخصصـان حـوزه بهداشـت تأثیر می‌گذارنـد. همچنین، ارائـه خدمات مناسـب، نرخ بیـکاری پایین، دسـتمزد بهتر، آینده شـغلی، شـرایط کاری بهتر و رضایت شـغلی بیشـتر، مهم‌ترین مشـوق در مقابل کمبود امکانات در کشـور مبدأ هسـتند.
تبعیض
شریفی مقدم دلایل مهاجرت در کشور را بیشتر از هر چیز تبعیض و وضعیت مالی می‌داند و می‌گوید: «علت اصلی این اندازه اقبال پرستاران برای خروج از کشور دافعه و مشکلات موجود در نظام سلامت است. حقوق پرستاران در سایر کشورها از ۴ هزارتا ۸ هزار دلار است. در کشور ما حداقل و حداکثر حقوق پرستاران ۶ تا ۱۲ میلیون تومان است، یعنی حداکثر ۳۰۰ دلار در ماه.» به گفته او استانداردهای کار و خدمات را هم در نظر بگیریم باز هم ماندن و کار کردن در نظام سلامت مقرون به‌صرفه نیست، چراکه بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، تعداد پرستار برای هر هزار نفر جمعیت، با شاخص حداقل، متوسط و حداکثر، ۳، ۵-۶ و ۹-۱۰ پرستار است، درحالی‌که در کشور ما برای هر هزار نفر ۱.۶ پرستار مشغول به کار هستند.
اختلاف میزان دریافتی
دبیر کل خانه پرستار تأکید می‌کند: «بزرگ‌ترین مشکل پرستاران در ایران تبعیض است، در اکثر کشورهای دنیا اختلاف حقوق پرستاران و پزشکان به این شکل است که پزشکان ۱.۵ تا ۳ برابر پرستاران درآمد دارند. در ایران در حقوق ثابت، پرستاران درنهایت ۱۲ میلیون و پزشکان چند ده میلیون می‌گیرند که این اختلاف اتفاقاً پذیرفته‌شده هم هست، اما در بحث کارانه، اختلاف بین این دو گروه بالای صد برابر است.»
تمایل بالا به مهاجرت
شریفی مقدم با اشاره به این مشکلات نسبت به خروج نیروهای باکیفیت پرستاری از کشور نگران است و نسبت به آینده این وضع در کشور هشدار می‌دهد.
هشداری که اتفاقاً در گزارش سالنامه رصدخانه مهاجرت در سال ۱۴۰۱ نیز به‌روشنی بیان‌شده است: «کاهـش کیفیـت نیروهـای نظـام سـلامت بـه دلیـل مهاجـرت از ایـن منظر قابل‌توجه اسـت که در اغلـب موارد توانمندتریـن و مسـتعدترین ایـن دسـته از فارغ‌التحصیلان می‌تواننـد مسـیر مهاجرت را بـا موفقیت طی کنند. درحالی‌کـه نتیجه گـزارش پیمایش نشـان داده که تمایل به مهاجرت در میان دانشـجویان و اسـاتید و شـاغلان علوم پزشـکی بالا اسـت. باید توجه داشت کـه معمولاً تعـداد محـدودی از ایـن افـراد واقعاً می‌توانند مهاجـرت کننـد. امـا نکتـه نگران‌کننده این اسـت کـه افرادی کـه باقـی می‌ماننـد و تمایـل زیـادی به مهاجـرت دارنـد، به همان میزان نسـبت به کار در نظام سـلامت کشـور بی‌انگیزه می‌شـوند. ایـن افراد به دلایلـی خروج از نظام سـلامت ایران را انتخـاب کرده‌انـد امـا فرصت مهاجـرت برای آنهـا فراهم نشـده اسـت؛ ولـی درعین‌حال، عوامـل ترغیب‌کننـده به خـروج همچنـان پابرجا مانده‌انـد و این امـر، از انگیزه بـرای خدمـت در نظام سـامت ایـران می‌کاهد. پس باید بر سیاسـت‌های جلوگیری از مهاجـرت نخبـگان و مدیریـت عواملـی که تمایـل بـه مهاجـرت را افزایـش می‌دهد، تمرکز شـود.»