«چرا بلیط اتوبوس پیدا نمی شود؟» این پرسشی است که به دغدغه بسیاری از مسافران مسیرهای جاده‌ای تبدیل شده است. چه در جست‌وجوی اینترنتی برای خرید بلیط و چه در پایانه‌های مسافربری، بارها با صحنه‌ای مواجه می‌شویم که یا ظرفیت سفرها تکمیل اعلام شده یا هیچ بلیطی در دسترس نیست. مسافرانی که با بار و بندیل به ترمینال می‌رسند و ساعت‌ها در صف می‌مانند، و کاربران آنلاینی که پشت صفحه نمایش تنها پیام «بلیط موجود نیست» را می‌بینند، تصویری تکراری در چند سال اخیر ساخته‌اند. این مسئله البته تنها به ایام شلوغی سفر مثل نوروز، اربعین یا تعطیلات تابستانی محدود نمی‌شود و حتی در روزهای عادی هم کمبود بلیط اتوبوس خبرساز شده است.
کارشناسان و مسئولان حوزه حمل و نقل جاده‌ای در گفت‌وگو با رسانه‌ها بارها دلایل مختلفی را برای این وضعیت برشمرده‌اند. مهم‌ترین عامل، کاهش محسوس ناوگان فعال است.
بر اساس گزارش خبرگزاری ایسنا با عنوان «چرا اتوبوس برون شهری کم داریم؟» (شهریور ۱۴۰۳)، رئیس هیئت مدیره اتحادیه شرکت‌های مسافربری اعلام کرده است که تعداد اتوبوس‌های فعال بین‌شهری در کشور از حدود ۱۶ هزار و ۵۰۰ دستگاه در دو سال پیش به ۷ هزار دستگاه کاهش یافته است. بسیاری از این اتوبوس‌ها به دلیل فرسودگی از چرخه خارج شده‌اند و بخشی دیگر نیز به علت هزینه‌های سنگین نگهداری، تعمیرات و کمبود قطعات یدکی غیرفعال مانده‌اند.
فرسودگی ناوگان یکی دیگر از مشکلات جدی است. بسیاری از اتوبوس‌های فعال امروز عمری بیشتر از استاندارد دارند و راندمان پایین آنها موجب شده نه تنها کیفیت سفر کاهش پیدا کند، که هزینه‌های تعمیر و نگهداری هم بالا برود. در حالیکه نیاز به نوسازی جدی ناوگان احساس می‌شود، محدودیت واردات اتوبوس و ضعف زیرساخت تولید داخلی جایگزینی مناسب را غیرممکن کرده است. همین موضوع سبب شده ظرفیت واقعی عرضه شده به بازار هر سال کمتر شود.
موضوع دیگری که نقش پررنگی در کمبود بلیط دارد، فشار هزینه و سود پایین برای شرکت‌های حمل و نقل است. در سال‌های اخیر هزینه قطعات یدکی، قیمت لاستیک و مخارج تعمیرات به‌شدت افزایش یافته، اما قیمت بلیط اتوبوس به‌صورت دستوری و محدود بالا رفته است. همین تناقض، باعث شده برخی تعاونی‌ها صرفاً در مسیرهای پرتقاضا و پرسود فعالیت کنند و خطوط فرعی یا کم سود را کنار بگذارند. موضوع دیگری که نقش پررنگی در کمبود بلیط دارد، فشار هزینه و سود پایین برای شرکت‌های حمل‌ونقل است. در گزارشی که پایگاه خبری آفتاب نیوز درباره وضعیت اخیر صنعت حمل‌ونقل منتشر کرده، فعالان این حوزه گفته‌اند اختلاف میان هزینه‌های واقعی و قیمت مصوب بلیط باعث شده بسیاری از شرکت‌ها تنها در مسیرهای پرتقاضا فعالیت کنند و خطوط کم‌سود را کنار بگذارند. در همان گزارش توضیح داده شده که افزایش مداوم قیمت لاستیک و قطعات، فشار اقتصادی زیادی بر ناوگان بین‌شهری وارد کرده و ادامه کار را برای بسیاری از تعاونی‌ها دشوار کرده است.
افزایش تقاضا در ایام خاص نیز مزید بر علت است. تجربه نوروز، تعطیلات تابستانی و مناسبت‌های مذهبی مانند اربعین بارها نشان داده که ظرفیت موجود ناوگان به هیچ وجه پاسخ‌گوی جمعیت مسافران نیست. در برخی گزارش‌ها آمده است که بلیط اتوبوس تهران مشهد به‌عنوان پرترددترین مسیر کشور، تنها در چند ساعت نخست فروش به پایان می‌رسد. در ایام اربعین، وضعیت به مراتب سخت تر است؛ مسافران در پایانه‌های تهران یا شهرهای مرزی صف می‌کشند و بسیاری ناچار می‌شوند برای رسیدن به مقصد از خودروهای شخصی یا ناوگان غیرمجاز استفاده کنند.
اختلال در سیستم فروش و مدیریت ظرفیت هم به گلایه‌های مسافران دامن زده است. برخی صندلی‌ها پیش از ورود به سامانه‌های اینترنتی به‌صورت حضوری یا از طریق سهمیه‌های خاص فروخته می‌شوند و همین باعث می‌شود ظرفیت واقعی در سایت‌ها نمایش داده نشود.
از سوی دیگر، تمرکز تقاضا بر بعضی مسیرها وضعیت را حادتر کرده است. مسیرهایی مانند تهران–مشهد، تهران–اصفهان یا خطوط منتهی به شهرهای زیارتی بیشترین فشار را تحمل می‌کنند. در چنین شرایطی، حتی اگر در سایر مسیرها بلیط موجود باشد، این خطوط اصلی به سرعت تکمیل می‌شوند و کمبود بلیط برجسته تر به چشم می‌آید.
کارشناسان حمل و نقل هشدار داده‌اند که ادامه سیاست‌های دستوری در قیمت‌گذاری بلیط اتوبوس، توان اقتصادی این بخش را به‌شدت کاهش می‌دهد. به گفته یکی از مدیران پیشین سازمان راهداری که در گفت‌وگو با رسانه‌ها از پیامدهای اقتصادی این سیاست‌ها سخن گفته است، تا زمانی که نرخ بلیط با واقعیت‌های بازار هماهنگ نشود و برنامه‌ای جدی برای جایگزینی ناوگان فرسوده تدوین نگردد، مشکل کمبود بلیط تکرار خواهد شد.
راهکارهایی هم در سطح سیاست‌گذاری مطرح شده است. وزارت راه، بارها از ورود اتوبوس‌های جدید یا برنامه نوسازی خبر داده است، اما کارشناسان معتقدند این اقدامات در کوتاه مدت تأثیر محدودی خواهد داشت. به باور آنها، تنها با اصلاح ساختار اقتصادی حمل‌ونقل جاده‌ای، ایجاد انگیزه برای مالکان و استفاده از سامانه‌های فروش شفاف و یکپارچه می‌توان امید داشت مشکل پیدا نشدن بلیط اتوبوس تا حدی برطرف شود.
این گزارش نشان می‌دهد که کمبود بلیط اتوبوس صرفاً نتیجه شلوغی مقطعی نیست و ریشه در مشکلات ساختاری، اقتصادی و مدیریتی دارد. مسافران در ایام اوج سفر بیشتر این بحران را لمس می‌کنند اما واقعیت این است که حتی در روزهای عادی نیز محدودیت ظرفیت و فرسودگی ناوگان باعث شده دسترسی به بلیط سخت‌تر شود. اینکه چرا یافتن بلیط‌های اتوبوس به بخشی از دغدغه مسافران تبدیل شده است، همچنان بی‌پاسخ قطعی مانده؛ اما مجموعه دلایل روشن می‌سازد که حل این بحران نیازمند تصمیم‌های بنیادی و پایدار است، نه صرفاً تدابیر مقطعی.