هیئت تحریریه
15 فوریه 2023
تارنمای ایران دیلی
برگردان، گردآوری و تنظیم علیاصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com
زندگی حافظ، شاعر بزرگ ایرانی در هالهای از راز و رمز باقیمانده است. حافظ شیرازی در حدود سال 1325 میلادی (703 شمسی) در شیراز در زمان سلسله مظفریان به دنیا آمد. وی در سال ۱۳۹۰ میلادی (۷۶۸ شمسی) در حدود ۶۵ سالگی در شیراز درگذشت.
مشخصات
نام او، حافظ میتواند به معنای «حفظکننده» باشد. از این جهت که حافظ در سنین پایین، قرآن کریم را فقط با گوش دادن به تلاوتهای پدرش حفظ کرده است.
در منابع دیگر آمده است که چون حافظ آثار چند شاعر فارسی گوی پیش از خود مانند مولوی، سعدی، عطار و نظامی را نیز حفظ کرده است، مردم به وی لقب حافظ را دادهاند.
حافظ عالمی بود که در علم، زبان، ادبیات و موسیقی دست داشت اما از ویژگیهای بارز زندگی و شعر حافظ، صوفی بودن اوست.
حافظ در ایران معاصر
شعر حافظ الهامبخش شاعران و هنرمندان جهان ازجمله برخی از مشهورترین نویسندگان مانند گوته بود. با این حال، تأثیر و میراث او فراتر از ادبیات بود. او بهگونهای بر فرهنگ فارسی اثر گذاشت که کمتر شاعری چنین تأثیری را داشته است.
شعر حافظ، شعر زندگی است یعنی همدرس اخلاق میدهد و همدرس عشقورزی. حافظ، درد دین داشت و از همین رو نقدش هم نقد دینی بود. او علاوه بر اینکه خود را در قامت یک مصلح دینی نشان میداد، یک مصلح اجتماعی و شاعری اصلاحطلب هم بود؛ شاعری که رسالت خود را مبارزه با ریاکاری میدانست.
عیب رندان مکن ای زاهد پاکیزه سرشت
که گناه دگران بر تو نخواهند نوشت
حافظا، می خور و رندی کن خوش باش، ولی
دام تزویر مکن چون دگران قرآن را
فرض ایزد بگذاریم و به کس بد نکنیم
ور بگویند: ره این است، بگوییم رواست
سنجش اهمیت حافظ برای ایرانیان بهسادگی قدم گذاشتن در هر خانه است. بهاحتمالزیاد دیوان حافظ در هر خانه ایرانی وجود دارد. تقریباً همه ایرانیان دارای یک یا چند نسخه از دیوان حافظ هستند. تقریباً همیشه در کنار قرآن کریم برای جشنهای مهم مانند نوروز، سال نو ایرانی و شب یلدا، دیوان حافظ بر سر سفرهها حضور دارد.
برای سنجش اهمیت حافظ، میتوانید آزمون دیگری انجام دهید و از هر ایرانی که میبینید بخواهید یک بیت شعر از حافظ را برایتان بخواند. بعید است که باکسی ملاقات کنید که نتواند از او شعری برایتان بخواند. درواقع بسیاری از ایرانیان اشعار او را که معمولاً به عنوان ضربالمثل استفاده میشود حفظ کردهاند. شعر حافظ معمولاً در زندگی روزمره و تحت هر شرایطی خوانده و شنیده میشود که نشان میدهد که حافظ چقدر نزد ایرانیان محبوب است.
فال حافظ
ایرانیان نهتنها از حافظ نقل میکنند، بلکه قدرت پیشگویی را نیز به دیوان وی نسبت میدهند. بین سنت و باور واقعی بسیاری از ایرانیان معمولاً برای مشخص کردن سرنوشت خود به اشعار روی میآورند کاری که به آن تفأل زدن به دیوان حافظ میگویند. ایرانیها برای فرخنده نمودن جشن خود در آیینهای ملی چون نوروز و شب یلدا نیت کرده و بهطور تصادفی صفحهای را بنا به نیت خود یا حاضران از دیوان حافظ میگشایند و شروع به خواندن شعری میکنند که در آن نوشتهشده است. اعتقاد بر این است که این شعر رویدادهایی را که در زندگی فرد رخ میدهد، پیشبینی یا شرح میدهد یا چیزی عمیق برای گفتن در مورد زندگی او دارد.
حافظ در فرهنگ فارسی
نشانه دیگری که حاکی از اهمیت حافظ نزد ایرانیان است، استفاده مداوم از آن در تمام هنرهاست. شعر او را در بسیاری از هنرهای تجسمی، خوشنویسی و موسیقی سنتی تا مدرن میتوان یافت. در موسیقی کلاسیک ایران، شعر حافظ و سعدی، منبع اصلی ساز و آواز بودهاند.
اگرچه در ایران هرروز از حافظ یاد میشود، اما یک روز رسمی ملی برای بزرگداشت این شاعر شهیر ایرانی تعیینشده است. 12 اکتبر (20 مهر) در ایران روز گرامیداشت حافظ است. در این روز، مراسم شعرخوانی زیادی در کشور برگزار میشود و مردم، اعم از علما، نویسندگان و مردم کوچه و بازار و دوستداران آثار او در مکانهای مختلف جمع میشوند تا قدرت کلام او را به اشتراک بگذارند.