پپه اسکوبار
15 ژوئیه 2022
تارنمای اونز
برگردان و کوتاه سازی علی‌اصغر شهدی
[email protected]
کریدورهای اقتصادی اکنون با سرعت تمام پیش می‌روند و اولین جریان محموله کالا از روسیه به هند از طریق کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال جنوب (INSTC) در حال اجراست. تعداد کمی در شرق و غرب از اینکه این کریدور چگونه شکل‌گرفته است، آگاه می‌باشند: توافق روسیه، ایران و هند برای اجرای یک مسیر تجاری کوتاه‌تر و ارزان‌تر اوراسیا از طریق دریای خزر (در مقایسه با کانال سوئز)، اولین بار قبل از دوره 11 سپتامبر در سال 1379(2000) امضا شد.
کریدور شمال جنوب INSTC در حالت عملیاتی کامل در کنار ابتکار کمربند و جاده (BRI)، سازمان همکاری شانگهای (SCO)، اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و در آخر چیزی که من توصیف کردم. «حوزه خطوط لوله نفت و گاز (پایپ لاین ستان) که در دو دهه پیش موجودیت یافت، نشانه قدرتمندی و یکپارچگی اوراسیا است.
دریای مازندران عنصر کلیدی
ابتدا نگاهی به نحوه تعامل این بردارها بیندازیم. پیدایش شتاب کنونی در سفر اوایل تیرماه سال جاری ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان، برای ششمین اجلاس سران دریای مازندران (خزر) نهفته است. این رویداد نه‌تنها شراکت استراتژیک روسیه و ایران را به سطح عمیق‌تری رساند، بلکه مهم‌تر از همه، هر پنج کشور ساحلی دریای خزر توافق کردند که خزر هیچ جایی برای کشتی‌های جنگی یا پایگاهی از ناتو نداشته باشد.
ازآنجایی‌که دریای خزر توسط کانال‌هایی در نزدیکی ولگا که توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق ساخته‌شده است به دریای سیاه متصل می‌شود، مسکو همیشه می‌تواند روی یک نیروی دریایی ذخیره از کشتی‌های کوچک - که همیشه مجهز به موشک‌های قدرتمند هستند - حساب کند که ممکن است در صورت لزوم به‌طور کوتاه مدت به دریای سیاه منتقل شوند.
ارتباط غرب با آسیا
سیاست خارجی ایران در دوره ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی به‌وضوح در مسیر اوراسیا قرار دارد. تهران در اجلاس آتی در سمرقند در ماه سپتامبر به‌طور رسمی به عضویت سازمان همکاری شانگهای درمی‌آید و درخواست رسمی آن برای پیوستن به بریکس نیز ثبت‌شده است.
پورنیما آناند، رئیس مجمع بین‌المللی بریکس، اظهار داشت که ترکیه، عربستان سعودی و مصر نیز مشتاق پیوستن به بریکس هستند. اگر چنین اتفاقی بیفتد تا سال 1403 (2024) ما می‌توانیم از سمت قطب قدرتمند غرب آسیا به شمال آفریقا برویم تا به جهان چند قطبی گام گذاریم.
تهران روی دو بردار موازی کار می‌کند. در صورت احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) - با در نظر گرفتن آخرین جنجال‌ها در وین و دوحه، یک احتمال ضعیف در حال حاضر - که نشان‌دهنده پیروزی تاکتیکی ایران است، وجود دارد. با این حال حرکت به سمت اوراسیا در سطح استراتژیک جدید است.
در چارچوب کریدور شمال جنوب INSTC، ایران حداکثر استفاده از بندر ژئواستراتژیک و حیاتی بندرعباس - که در چهارراه خلیج‌فارس و خلیج عمان، آسیا، آفریقا و شبه‌قاره هند قرار دارد را خواهد برد.
با این حال، به همان اندازه که ممکن است به عنوان یک پیروزی بزرگ دیپلماتیک به تصویر کشیده شود، واضح است که اگر تحریم‌های غرب - به ویژه ایالات‌متحده - به‌طور کامل لغو نشود، تهران نمی‌تواند از عضویت برجام استفاده کامل را ببرد.
نتیجه نهایی این است که روسیه همچنان کنترل کامل صفحه شطرنج خط لوله اوراسیا را در دست دارد (و ما حتی در مورد خطوط لوله گاز پروم موسوم به قدرت سیبری 1 و 2 که به چین منتهی می شود صحبت نمی‌کنیم.)
ادامه مسیر کمربند و جاده BRI در روسیه
چین، به نوبه خود مطمئن است که یکی از کابوس‌های استراتژیک آن ممکن است درنهایت ناپدید شود و آن امکان حذف" تنگه مالاکا" هست که از طریق کریدور شرق آسیا به دریای شمال محقق خواهد شد و فاصله تا مقصد را از 11200 مایل به تنها 6500 مایل کوتاه می‌کند. برخی از تحلیلگران آن را دوقلوی قطبی کریدور شمال جنوب INSTC نیز می‌نامند.
این همچنین توضیح می‌دهد که چرا روسیه مشغول ساخت مجموعه وسیعی از پیشرفته‌ترین یخ‌شکن‌ها بوده است.
البته چینی‌ها مدت زیادی است که برنامه‌ریزی کرده‌اند. اولین کتاب سفید در مورد سیاست‌های قطب شمال چین در دی‌ماه 1397 (ژانویه 2018) نشان داد که پکن چگونه "به‌طور مشترک با سایر کشورها" (یعنی روسیه) قصد دارد مسیرهای تجاری دریایی در قطب شمال را در چارچوب جاده ابریشم قطبی اجرا کند.
همکاری اقتصادی روسیه و چین در سطوح بسیار پیچیده و همگرا در حال تکامل است که فقط پیگیری همه آن تجربه گیج‌کننده‌ای است.
همیشه باید در نظر داشت که یکی از اهداف استراتژیک کلیدی واشنگتن در جنگ اوکراین علیه روسیه، از بین بردن کریدورهای کمربند و جاده بود که از قلمرو روسیه عبور می‌کردند. شعار جدید اوراسیا: به جای برافروختن جنگ، کریدور اقتصادی بسازید.