فاطمه رسولی-روانشناس
طراحی راهحل مناسب برای مشکلات و مسائل نیازمند مهارت حل مسئله است و این مهارت در فرآیند طراحی راهحل مناسب به شما کمک ویژه خواهد کرد. به خاطر داشته باشید که مهارت حل مسئله قابل یادگیری است. یادگیری مهارت حل مسئله میتواند به ما کمک کند که در مواجهه با مسائل و مشکلات عکسالعمل مناسبی داشته باشیم و راهحلهای خلاقانهای برای آنها بیابیم و این را بدانیم که راهحل واحدی برای حل همه مشکلات وجود ندارد، بلکه میتوان برای حل مسائل راههای مختلفی را انتخاب کرد و ما باید بسته به شرایط موجود و ماهیت مشکل، راهحل مناسب را بیابیم. همه مسائل دو ویژگی مشترک دارند: اهداف و موانع.
- اهداف: اغلب با حل مسئله میخواهیم به هدف خاصی برسیم و این هدف ممکن است چیزی باشد که شما بخواهید به آن دست یابید یا جایی که دوست دارید آنجا باشید. اگر احساس گرسنگی کنید هدف شما خوردن چیزی برای رفع گرسنگی است. اگر مدیر سازمانی باشید احتمالاً هدف اصلی شما دستیابی به سود بیشتر است؛ در این مثال برای رسیدن به هدف نهایی که افزایش سود است بهتر است هدف اصلی به اهداف کوچکتر تقسیم شود.
- موانع: اگر در راه رسیدن به هدف مانعی وجود نداشته باشد پس مسئلهای نیز وجود نخواهد داشت. حل مسئله شامل غلبه بر موانعی است که مانع دستیابی سریع به اهداف میشوند.
نکته مهم در مورد حل مسئله این است که تواناییهای حل مسئله به تعدادی مهارت ازجمله مهارتهای تحلیلی، تفکر ابتکاری و خلاق، سازگاری، ابتکار عمل و انعطافپذیری مرتبط است. مجموعه مهارتهای ذکر شده بهنوعی لازمه مهارت حل مسئله هستند و مجموعه آنها میتوانند فرد را به سمت یک تصمیمگیری موفق سوق دهند.
حل مسئله نیازمند یک روش گامبهگام برای مواجه شدن با یک چالش است. در این بخش از مقاله 6 مرحله اساسی برای فرایند حل مسائل و مشکلات ارائه شده است که میتوانید هنگام رویارویی با مشکلات در زندگی شخصی و شغلی خود از آنها بهره بگیرید.
1- مشکل را شناسایی کنید
مهارت حل مسئله، مستقیماً با تعریف مسئله ارتباط دارد. خواه با یک مشکل پیچیده روبهرو باشید یا با یک مسئله ساده، چیزی که اهمیت دارد این است که شما درک روشنی از مسئله داشته باشید.
2- اطلاعات مرتبط را جمعآوری کنید
سعی کنید قبل از جستجو برای راهحل، ابتدا تعریف واضحی از مسئله و علتهای احتمالی آن داشته باشید. همچنین لازم است که فوریت مشکل را مورد ارزیابی قرار دهید. به این معنی که بدانید آیا مشکل جزئی است، بزرگتر از یک مسئله جزئی است و یا با یک مشکل جدی و بحران واقعی مواجه هستید. برای این کار میتوانید به تجربیات مشابه پیشین خود مراجعه کنید و علت مشکلات مشابه قبلی را بررسی کنید و یا از افرادی که با مشکل شبیه به مسئله شما دستوپنجه نرم کردهاند، کمک بگیرید.
3- راهحلهای احتمالی را شناسایی کنید
پس از تحقیق در مورد مسئله و علتهای آن، وقت آن است که به فکر راهحلهای احتمالی باشید. از طریق ثبت دیدگاههای متفاوت در مرحله قبل میتوانید به راهحلهای متفاوتی برسید. البته این مرحله نیاز به خلاقیت و بارش فکری نیز دارد، زیرا لازم است که چند راهحل ایده آل را فهرست کنید.
4- تصمیمگیری کنید
حال شما یک فهرست از تمام راهحلهای احتمالی دارید که باید یکبار دیگر آنها را بررسی کنید. سعی کنید راهحلهایی که غیرممکن یا دور از ذهن به نظر میرسند را حذف کنید و با این کار با کاهش کمیت راهحلها، به کیفیت آنها بیفزایید.
5- تصمیم را عملی کنید
اکنون شما چند راهحل در اختیار دارید که در صورت لزوم میتوانند جایگزین یکدیگر شوند، اما برای سنجش اثربخشی هر راهحل لازم است که وارد عمل شوید. ابتدا یک راهحل را انتخاب کنید و آن را با روشی برنامهریزی شده به اجرا درآورید. به خاطر داشته باشید که در این مرحله نباید عجله کنید زیرا تعجیل باعث بیبرنامگی و درنتیجه عدم ثمربخشی راهحل میشود.
6- منتظر نتایج باشید
پس از اقدام به حل مسئله، باید نتایج را بررسی کنید تا بتوانید در مورد اقدامات بعدی خود تصمیم بگیرید. این کار نیازمند ارزیابی دقیق نتایج است. برخی اوقات اهمالکاری ما به دلیل عدم تحمل ما در برابر موقعیتهای مبهم و نامطمئن است. در چنین موقعیتهایی ما دچار اضطراب میشویم و اولین راهکاری که مغز به ما پیشنهاد میدهد فرار از انجام آن کار است. درحالیکه با تقویت مهارت حل مسئله در خود میتوانیم ابهامات ذهنی را برطرف کنیم.