به نقل از رویترز
10 آوریل 2022
تارنمای گاردین
برگردان کوتاهسازی و گرداوری علیاصغر شهدی
[email protected]
برکناری «عمران خان» نخستوزیر پاکستان توسط پارلمان میتواند بر روابط این کشور با کشورهای دیگر ازجمله هند، افغانستان و چین تأثیر بگذارد. عمران خان در 5 اسفند سال گذشته (24 فوریه 2022- روز تهاجم روسیه به اوکراین) در دیداری از مسکو با ولادیمیر پوتین ملاقات کرد. وی پس از سه سال و هفت ماه زمامداری، در اولین ساعات روز گذشته (یکشنبه 21 فروردین 1401) بارأی عدم اعتماد در پارلمان از سمت خود برکنار شد. امروز پارلمان پس از تشکیل مجدد بهاحتمالزیاد «شهباز شریف» رهبر مخالفان را بهعنوان نخستوزیر جدید بر خواهد گزید.
این کشور با بیش از 220 میلیون نفر جمعیت بین افغانستان در غرب، چین در شمال شرق و هند در شرق قرار دارد که آن را از حیث اهمیت استراتژیک، حیاتی میسازد.
عمران خان از زمان به قدرت رسیدن در سال 1397 (2018) تمایل خود را برای نزدیک شدن به چین و اخیراً روسیه ابراز کرد - او در 5 اسفند (24 فوریه- روز آغاز حمله روسیه به اوکراین) با پوتین گفتگو کرد. دیداری که مخالفت ارتش پاکستان و ایالاتمتحده را به دنبال داشت. خان با مقایسه حوادث اوکراین با جنگهای فاجعهبار در عراق و افغانستان غرب را در رفتار با پناهندگان و قربانیان جنگ متهم به استانداردهای دوگانه میکند. ارتش قدرتمند پاکستان بهطور سنتی سیاست خارجی و دفاعی را کنترل میکند، اما لفاظیهای تند خان بر تعدادی از روابط کلیدی با سایر کشورها تأثیر گذاشته است.
رابطه با افغانستان
روابط بین سازمان اطلاعات نظامی پاکستان و طالبان اسلامگرا در سالهای اخیر کمرنگ شده است. اکنونکه طالبان به قدرت بازگشتهاند - در بحبوحه بحران اقتصادی و انسانی به دلیل کمبود پول و انزوای بینالمللی - قطر مهمترین شریک خارجی این کشور به شمار میرود؛ موقعیتی که زمانی پاکستان در اختیار داشت. تنش بین طالبان و ارتش پاکستان که منجر به از دست دادن چندین سرباز در حملات مرزی شده، افزایشیافته است. پاکستان از طالبان میخواهد تا برای سرکوب گروههای افراطی و نگرانی از گسترش خشونت در پاکستان، اقدامات بیشتری انجام دهند. بااینوجود خان نسبت به بسیاری از رهبران خارجی از طالبان در مورد حقوق بشر کمتر انتقاد کرده بود.
رابطه با چین
عمران خان بهطور مداوم بر نقش مثبت چین در پاکستان و در کل جهان تأکید میکرد. کریدور اقتصادی چین و پاکستان موسوم به سی پک به ارزش 60 میلیارد دلار (46 میلیارد پوند) که همسایگان را به هم پیوند میدهد، زیر نظر دو حزب سیاسی مستقر در پاکستان که احتمالاً هر دو در دولت جدید قدرت سهم خواهند داشت، راهاندازی شد.
شهباز شریف جانشین احتمالی نخستوزیر پاکستان، برادر کوچکتر نواز شریف با سه دوره نخستوزیری، بهعنوان وزیر ارشد استان شرقی پنجاب مستقیم با چین معامله کرد و شهرت او بیشتر به دلیل اجرای پروژههای زیربنایی بزرگ و اجتناب از درگیریهای سیاسی بود که درواقع در سمت نخستوزیری میتواند موسیقی گوشنوازی برای پکن باشد.
رابطه با هندوستان
همسایگان دارای سلاح اتمی، از زمان استقلال در سال 1326 (1947) سه جنگ با یکدیگر داشتهاند که دو مورد از آنها بر سر منطقه مورد مناقشه کشمیر با اکثریت مسلمان بوده است. تنش در امتداد مرز مورد مناقشه در کشمیر به لطف آتشبس به پایینترین سطح خود از سال 1400 (2021) رسیده است؛ اما به دلیل بیاعتمادی عمیق نسبت به طیف وسیعی از موضوعات، ازجمله انتقاد شدید خان از نخستوزیر هند، نارندرا مودی، به دلیل مدیریت حملات به مسلمانان اقلیت در هند، سالها گفتگوی رسمی دیپلماتیک بین دو کشور وجود نداشته است.
کاران تاپار، یک مفسر سیاسی هندی که روابط هند و پاکستان را از نزدیک دنبال کرده است، گفت که ارتش پاکستان میتواند بر دولت جدید اسلامآباد فشار بیاورد تا یک آتشبس موفق در کشمیر را کارسازی کند. ژنرال قمر جاوید باجوا، فرمانده ارتش قدرتمند پاکستان اخیراً گفته است که کشورش در صورت موافقت هند آماده است تا در مورد کشمیر به گفتگوهای سازنده روی آورد. وی همچنین برخلاف عمران خان، تهاجم روسیه به اوکراین را بهشدت محکوم کرده است.
رابطه با ایالاتمتحده
کارشناسان جنوب آسیا مستقر در ایالاتمتحده میگویند بحران سیاسی پاکستان بعید است اولویتی برای رئیسجمهور جو بایدن باشد که با جنگ اوکراین دستوپنجه نرم میکند، مگر اینکه منجر به ناآرامیهای گسترده یا افزایش تنش با هند شود. به گفته برخی تحلیلگران، با حفظ کنترل پشت پرده سیاستهای خارجی و امنیتی توسط ارتش پاکستان، تغییر دولت نگرانی عمدهای را به دنبال نخواهد داشت. کرتیس که بهعنوان مدیر ارشد شورای امنیت ملی در جنوب آسیا در زمان ترامپ رئیسجمهور وقت ایالاتمتحده آمریکا خدمت میکرد، گفت: سفر خان به مسکو ازنظر روابط ایالاتمتحده یک «فاجعه» بوده است و یک دولت جدید در اسلامآباد حداقل میتواند به بهبود روابط کمک کند.
عمران خان آمریکا را مسئول بحران سیاسی کنونی دانسته و گفته است که واشنگتن خواهان برکناری او به دلیل سفر اخیرش به مسکو بوده است. واشنگتن هرگونه نقشی را رد میکند.