فائزه صدر-گروه سیاسی[email protected]
بعد از حمله روسیه به اوکراین و سپس خبر تضمین خواستن روسیه از آمریکا، دیروز خبر تعلیق گفت‌وگوهای بین ایران و عربستان منتشر شد. به نظر شما آیا خاورمیانه پیش از بحرانی شدن جنگ اوکراین به استقبال جهان دوقطبی می‌رود؟
گفت‌وگوهای ایران و عربستان در گرو مذاکرات وین بود. چون عربستان ازنظر سیاست خارجی با سیاست‌های آمریکا هم سو است. نظر آن‌ها بر این بود که با نفوذ ایران در میان حوثی‌ها دیگر حمله‌ای به تأسیسات نفتی و پالایشگاه‌های عربستان و امارات انجام نمی‌شود، ولی حملاتی را تجربه کردند و برایشان مشخص شد که به‌راحتی صلح رقم نخواهد خورد. اکنون می‌توان تعلیق گفت‌وگوها را تحت تأثیر موضع روسیه در مذاکرات وین و درنتیجه عدم رسیدن به توافق دانست؛ زیرا در مقابل دو ابرقدرت روسیه و آمریکا، ایران در کنار آمریکا نخواهد ایستاد. سیاست درست ایران باید ایجاد توازن بین شرق و غرب باشد.
پیش‌بینی شما درباره سرنوشت برجام چیست؟
مذاکرات ایران حول محور هسته‌ای بود و گفت‌وگوی دیگری در این قالب پذیرفته نیست. توافق طرفین این بود که برجام ۲۰۱۵ احیا شود. در این دوره ما اطلاعی از ریز مذاکرات نداشتیم و نه طرف ایرانی و نه طرفین برجام هیچ‌یک متن مذاکرات را رسانه‌ای نمی‌کردند؛ اما هر دو طرف اعلام کرده بودند که ما به نتایجی رسیده‌ایم و اسنادی وجود دارد که باید امضا شود، ولی نیازمند تصمیم سیاسی است و توپ در میدان پایتخت طرفین افتاد. ایران تضمین‌هایی می‌خواست تا برجام از ثبات برخوردار باشد و رئیس‌جمهور بعدی زیر میز نزند و از برجام خارج نشود چون عدم ثبات اجازه نمی‌دهد با دنیا مراودات داشته باشیم و سرمایه‌گذاری خارجی در کشور جذب شود. همچنان یک وضعیت اقتصادی غیرقابل‌پیش‌بینی در کشور وجود دارد.
تأثیر تجاوز روسیه به اوکراین بر برجام برجسته بوده است. به نظر شما با ادامه داشتن جنگ در منطقه بالتیک سرنوشت روابط ایران و غرب و سرنوشت پرونده هسته‌ای ایران به کجا ختم می‌شود؟
جنگ اوکراین یک بحران بین‌المللی است. یکی از قدرت‌های بزرگ که در شورای امنیت دارای حق وتو است به یک کشور مستقل اروپایی حمله و تجاوز نظامی کرده است. هدف روسیه از این حمله نظامی هر چه باشد به بحران بین‌المللی انجامیده است. هرچند اروپا و آمریکا دخالت نظامی نداشتند و اعلام کردند که ناتو در برابر این تجاوز نظامی درگیری نظامی نخواهد داشت؛ اما تحریم‌های غرب شروع شد و عملاً جنگ توسط غرب علیه روسیه شروع شده است. در چنین شرایطی روسیه به‌عنوان یک پایه برجام می‌خواهد در برابر جنگ اقتصادی غرب توسط برجام برای خود راه تنفسی باز کند. طبق مفاد برجام روسیه کشوری است که اورانیوم غنی شده ایران را تحویل خواهد گرفت و نگهداری خواهد کرد. از طرفی برای اینکه برجام به‌عنوان یک سند در شورای امنیت سازمان ملل متحد ثبت شود، روسیه نیز یک پایه این توافق است. لذا روسیه با استفاده از ظرفیت حضورش در برجام می‌خواهد آثار منفی تجاوز خود به اوکراین را کمرنگ کند. روسیه در این شرایط از آمریکا تضمینی کلی می‌خواهد تا در صورت تحریم ایران با این کشور همکاری کند و از تنبیه مستثنی شود. در حقیقت روسیه برجام را به‌عنوان گروگانی در مقابل غرب در اختیار گرفته است.
چرا روسیه به دنبال تجاوز نظامی به اوکراین نقش خود را در بازی برجام تغییر داد؟
روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت، امروز از جانب آمریکا تحریم شده است. در صورت ادامه داشتن بحران اوکراین احتمال دارد اروپا نیز برای سال آینده خود به فکر مستقل شدن از انرژی روسیه باشد و از منابع دیگری انرژی خود را تأمین کند. در چنین شرایطی تنش بین ایران و غرب همچنان برگ برنده‌ای برای روسیه است و از اینکه ایران تأمین‌کننده منابع انرژی غرب باشد جلوگیری می‌کند. نگه‌داشتن این تنش به‌طورکلی به نفع روسیه است و می‌تواند همچنان گلوگاه انرژی اروپا را در دست داشته باشد.