پیام فیض-دبیر گروه سیاسی[email protected]
با توجه به مخالفت افکار عمومی و عمده کارشناسان و بسیاری از نمایندگان مجلس با طرح صیانت، به نظر شما چرا برخی نمایندگان مجلس بر تصویب طرح صیانت از فضای مجازی پافشاری می‌کنند؟
باید به نکته‌ای اساسی دراین‌باره اشاره‌کنم که افکار عمومی دراین‌باره دو موضع رادارند. نخست مطالبه گری در مورد حقوق استفاده از فضای مجازی به صورت آزاد که تاکنون وجود داشته و در حال محدود شدن است و دیگری جلوگیری از ایجاد جنگ رسانه‌ای و اینترنتی. توجه به این نکته مهم و ضروری است که برای استفاده از عبارات و عناوین آنچه به حوزه عمومی جامعه مربوطه است از کلمات دقیق شفاف و حتی‌المقدور عام فهم استفاده شود که از وظایف ذاتی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است یعنی به جای استفاده از عبارت صیانت از عبارت فارسی مشابهی که البته پیشنهاد آن در تخصص بنده نیست باید استفاده می‌شد. همین مجلس باید پاسخ دهد که چرا و با چه انگیزه‌ای بر طرح مذکور پافشاری می‌کند؟ به نظر من علل متعددی و انگیزه‌های احتمالی را می وتوان بررسی کرد. این پرسش مطرح است که صیانت از چه چیزی در مقابل چه چیزی از نظر نمایندگان مجلس حفاظت یا صیانت می‌کند؟ اولین نکته‌ای که به آن تأکید می‌شود صیانت از شبکه اینترنتی کشور و زیرساخت‌های حیاتی اتصال به آن در مقابل خطرات احتمالی ازجمله حملات سایبری دشمنان یا رقبای جهانی کشور است. این امر از وظایف ذاتی دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌هایی است که وظیفه دفاع از منافع ملی رادارند و در جهان هم اغماضی دراین‌باره صورت نمی‌گیرد. همچنین اجرای طرح مبتنی بر فیلترینگ نیست بلکه ابزار فنی متناسب با آن وجود دارد و هر کشور متناسب با توان فنی یا مالی خود از آن بهره می‌برد. اساساً این کار نیازمند مصوبه مجلس نیست چراکه امری بدیهی و از وظایف حاکمیت است به‌مثابه مراقبت از مرزها پادگان‌ها، نیروگاه‌ها و دیگر زیرساخت‌های حیاتی و مهم کشور که حتی نیاز به اعلان و گزارش عمومی ندارد و هرلحظه در حال اعمال است، مانند تمام پست‌های مرزبانی نگهبانی و امثالهم که به صورت فیزیکی دائماً در حال انجام وظیفه است و منوط به مصوبه مجلس هم نیست. چراکه در تمام دنیا امنیت سایبری از ضرورت‌های امنیتی کشور است و آن‌قدر ظرافت، پیچیدگی، تخصص و حساسیت نیاز دارد که نه‌تنها قابل‌تبدیل شدن به یک طرح در مجلس نیست بلکه در صورت امکان نیز قابل‌انتشار و اعلام عمومی نیست.
انگیزه دیگر می‌تواند صیانت از فضای مجازی برای جلوگیری از بروز جرم، جنایت و قانون‌شکنی باشد که این وظیفه به عهده پلیس فتا نهاده شده و در حال اجراست. اگر در این مورد ضعف‌هایی وجود دارد مربوط به ضعف در قوانین حقوقی رعایت حقوق شهروندی و آگاهی شهروندان به حقوق و وظایف خود در فضای مجازی است. دلیل دیگر می‌تواند انگیزه صیانت از حقوق شهروندی شهروندان در مقابل یکدیگر و دستگاه‌های حاکمیتی باشد که یک ضرورت اجتماعی است که البته نیازمند مقدمه‌ای هست و آن مقدمه رعایت حقوق شهروندی شهروندان در مقابل یکدیگر و در مقابل دستگاه‌های اجرایی قانون‌گذاری و قضایی است که باید نهادینه‌شده و هم در فضای واقعی و هم فضای مجازی رعایت شود. البته موضوع حمایتت از حقوق شهروندی از شعارهای دولت پیشین بود که محقق نشد. ازآنجایی‌که اطلاع‌رسانی و شفافیت فضای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آگاهی شهروندان از واقعیت‌های جامعه از ضرورت‌های زندگی در جامعه و از حقوق شهروندی است محدودیت دسترسی به فضای مجازی در مقابل آن قرار می‌گیرد.
دلیل دیگری که می‌توان برای این انگیزه متصور شد این است که همان‌طور که برخی از دستگاه‌ها از ورود دوربین، ضبط‌صوت و موبایل به داخل نهاد خود جلوگیری می‌کنند، نمایندگان مجلس نیز تمایل دارند این شرایط را در محیط کاری خود اعمال نمایند اما چون نماینده مردم در ارتباط دائمی و مستمر با مردم و در فضاهای عمومی هستند این شرایط قابل تحقق نیست. لذا به شکل دیگری که همان طرح صیانت از فضای مجازی قصد محدودیت برای انتشار برخی اخبار و گفت‌وشنودها رادارند تا محرمانگی بیشتری در فعالیت‌های کاری آنها محقق شود. این انگیزه بیشتر به منافع فردی افراد معدودی مربوط می‌شود تا به مسائل عمومی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی کشور. جای تأسف دارد که این انگیزه‌های فردی متأسفانه در رسانه‌ها به عنوان مواضع سیاسی بیان می‌شود درحالی‌که مسائل و مواضع سیاسی در قلب مسائل اجتماعی قرار دارد و به تک‌تک افراد جامعه مربوط می‌شود. حال ممکن است گفته شود که برخی از این فعالیت‌های فضای مجازی موجب تضعیف نمایندگان و کشور است که به معنی پاک کردن صورت مسئله است. نماینده‌ای که دارای ضعف‌های عمومی است اساساً صلاحیت نمایندگی بخشی از جامعه را ندارد در این مورد اگر دقت شود نمایندگان باتجربه و دانش و خرد از هر جریان سیاسی که باشند کمتر دچار چالش از نوع اشتباهات قابل‌تبدیل شدن به سوتی‌های اجتماعی رادارند یعنی به دلیل توانایی‌های شخصی یا تجربه گفتار و کردار خود را به‌نوعی مدیریت می‌کنند تا موجب هزینه برای خود و کشور نشوند.
به نظر شما تصویب یا عدم تصویب طرح صیانت چه عواقبی برای جامعه و سیاسیون دارد؟
تقابل افکار عمومی با طرح پیشنهادی و حمایت برخی نمایندگان از آن، نتیجه کاهش مشارکت عمومی در انتخابات بعدی را ندارد و حتی می‌تواند فضایی برای روی آوری افراد ایجاد نماید که با آزادسازی فضای سایبری و فضای مجازی پا به عرصه انتخابات بگذارند و به راحتی نمایندگان فعلی را در انتخابات شکست دهند.
یک ویژگی فرهنگی که در کشور ما وجود دارد بحث افراط و تفریط است. در هنگام ورود اینترنت به کشور محدودیت‌هایی برای آشنایی با این فضا وجود داشت سپس امکانات گسترش یافت بدون اینکه غیر از آموزش‌های فنی نحوه استفاده از فضای مجازی رسانه‌ای آموزش داده شد. بخشی از استفاده افراد از فضای مجازی جنبه تفنن و ارتباط با جهان خارج از کشور را داشت. امری که شاید برای برخی از جریان‌های سیاسی نامطلوب بود در کنار آن رواج شایعه‌سازی، دروغ‌پراکنی و مطالب غیرواقع به نام مطالب فیک نیوز مشهور شدند. پدیده‌ای که از قبل هم وجود داشت و برای مقابله با آن از ابزارهای سنتی استفاده می‌شد. اما امروز وجود فضای مجازی حساسیت برانگیز شده چراکه پایگاه‌های اطلاع‌رسانی سنتی در مقابل آن توانایی چندانی ندارند. اکنون بدون داشتن دانش سواد رسانه‌ای نمی‌توان مانع انتشار اخبار نادرست شد محدودیت فضای مجازی پاک کردن صورت مسئله ایست که علت آن فقدان سواد رسانه‌ای است اگر همه این سال‌ها تلاش می‌شد به جای فیلترینگ گسترده به سواد رسانه‌ای پرداخت می‌شد امروز به جای نگرانی از امواج فضای مجازی با شناگرانی ماهر مواجه بودیم که از هر موج بزرگ فرصتی برای قدرت‌نمایی به وجود می‌آوردند. اما امروز آن‌قدر از این منظر در موضع ضعف هستیم که می‌بینیم، اساسی‌ترین اخبار، اطلاعات از هر نوع و جنس و از نگاه سیاسی سریع و قوی‌تر از اخبار واقعی و دقیق منتشر می‌شود. این شرایط با محدودیت‌های کلی فضای مجازی قابل اصلاح نیست. زیرا اخبار بی‌پایه و غیر مستند به مراتب برای منتشر شدن از امکانات کمتری برخوردارند اما اخبار دقیق و درست نیازمند امکانات و شرایطی هستند که با محدودیت فضای مجازی به دست نخواهد آمد. امروز شایسته نیست به جبران کوتاهی در آموزش سواد رسانه‌ای به بستن فضای مجازی و ابزارهای اطلاع‌رسانی روی آورد زیرا فضای مجازی بخش مهمی از زندگی افراد شده است و افراد بسیار زیادی در شرایط اقتصادی موجود که با کمبود شغل مواجه هستیم از این طریق امرار معاش می‌نمایند بسیار پسندیده بود که مجلس انقلابی تحول را از آموزش آغاز می‌کرد تا به‌مرورزمان آسیب‌های مجازی کاهش‌یافته و همانند فرهنگ رانندگی که مدت زیادی از آن محروم بودیم نهادینه شد. ازآنجایی‌که فناوری برای هر محدودیت راه‌حلی پیدا می‌کند پیش‌بینی می‌شود این طرح قابلیت اجرا نخواهد داشت و تنها به افزایش هزینه‌های اجتماعی فرهنگی اقتصادی منجر خواهد شد زیرا استفاده از فیلتر شکن ها هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ اخلاقی و هم از لحاظ امنیت ملی بسیار خطرناک‌تر از ابزارهای متداول در فضای مجازی هستند. نکته‌ای که در زمان فیلترینگ تلگرام مطرح شد این بود استفاده از فیلتر شکن ها امکان ورود به فضاهای نامطلوب که توسط اکثر کشورهای جهان مانند سایت‌های پورن و امثالهم که محدود و فیلتر شده‌اند را فراهم می‌نماید.