نویسنده: عبدالسید
24 سپتامبر 2021
تارنمای جیمزتاون
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
[email protected]
سلفی‌ها در افغانستان پس از سقوط کابل به دست طالبان در تاریخ 24 مردادماه برابر با 15 اوت میلادی با چالش‌ها و ناامنی‌های شدید روبرو شدند. طالبان به سلفی‌های افغانستان برای حمایت از دشمن عمده خود یعنی داعش خراسان (ISKP) مشکوک هستند. ربوده شدن شیخ ابوعبیدالله متوکل یکی از برجسته‌ترین علمای سلفی افغانستان از خانه‌اش در کابل در ششم شهریورماه و کشته شدن اسرارآمیز وی در یک هفته بعد، سبب افزایش نگرانی بزرگان سلفی در افغانستان شده است.
وفاداری سلفی‌های افغان به طالبان پس از فروپاشی داعش خراسان
شورای سلفی‌گری افغانستان زیر نظر امیر خود، شیخ عبدالعزیز نورستانی با شیخ حبیب‌الله آخوندزاده رهبر عالی طالبان دیدار و با وی بیعت کردند. این جلسه پس از شکست داعش خراسان در ولایات ننگرهار و کنار در شرق افغانستان برگزار شد. این اتفاق اندکی قبل از امضای توافقنامه صلح آمریکا و طالبان در دوحه در 9 اسفند 1398 برابر با 29 فوریه 2020 رخ داد. هیئت سلفی‌ها از طالبان خواستند تا آن‌ها را وارد جنگ خونین طالبان با داعش خراسان نکند. سلفی‌های افغان، داعش خراسان را «توطئه بین‌المللی یهودیان و صلیبیون» برای مقابله با طالبان نامیدند. رهبران طالبان با سلفی‌های افغان پیروزمندانه صحبت کردند و گفتند که ابرقدرت ایالات‌متحده و متحدانش توسط آن‌ها شکست‌خورده‌اند، بنابراین هیچ‌کس حق اعتراض ندارد. طالبان به سلفی‌های افغان وعده دادند که آزادی مذهبی را برای همه فرقه‌ها ازجمله شیعیان مجاز می‌کنند، بنابراین سلفی‌ها در افغانستان نیز نباید ترسی داشته باشند.
اقدامات طالبان پس از سقوط کابل
طالبان با سقوط کابل در مردادماه 1400، در سراسر کشور علیه سلفی‌ها که مظنون به ارتباط قبلی با داعش خراسان بودند- علیرغم وعده‌های خود - وارد مبارزه شدند. دراین‌ارتباط طالبان بیش از سه مسجد و حوزه‌های علمیه سلفی را در 16 ولایت ازجمله ننگرهار بستند. همچنین جنگجویان محلی طالبان سعی کردند علمای برجسته سلفی را در افغانستان دستگیر کنند، اما این افراد پس از ربوده شدن متوکل مخفی شدند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان ارتباط طالبان با قتل و ربودن متوکل را رد کرد، اما قابل‌ذکر است که او حتی یک کلمه برای محکوم کردن قتل وی بیان نکرده است.
شواهد نشان می‌دهد که اکثر شخصیت‌های مذهبی سلفی بانفوذ در افغانستان، داعش خراسان را به دلیل خشونت بی‌رویه علیه غیرنظامیان و سایر اقدامات که سلفی‌ها معتقد بودند خلاف اصول اسلامی است، محکوم کردند. مخالفت آن‌ها با داعش خراسان زمانی بیشتر شد که این گروه اعلام کرد وفاداری به خلیفه ابوبکر البغدادی وظیفه اصلی دینی همه مسلمانان است و هرکس در این کار کوتاهی کند، گناهکار شناخته شده و از اسلام اخراج می‌شود.
چرا طالبان سلفی‌ها را سرکوب می‌کنند؟
طالبان علمای سلفی افغان مانند متوکل را - علیرغم مخالفت با داعش خراسان- به دلایل مختلف دستگیر می‌کنند و می‌کشند. از سوی دیگر، اگرچه اعضای ناراضی طالبان، داعش خراسان را تأسیس کردند، اما کمی بعد داعش به یک گروه تحت سلطه سلفی‌ها تبدیل و به ولایت ننگرهار در افغانستان منتقل شد. سلفی‌های افغان نیز پس از کشته شدن رهبران طالبان پاکستان توسط هواپیماهای بدون سرنشین ایالات‌متحده و عملیات ضد تروریسم در ننگرهار به همراه جهادگران پیشاور پا به فرار گذاشته و به دامن داعش خراسان سرازیر شدند.
نارضایتی سلفی‌های افغان از سیاست‌های ضد سلفی طالبان به داعش خراسان کمک کرد تا در اواخر سال 1393 به‌سرعت جبهه جنگ علیه طالبان در افغانستان را ایجاد کند. این شکایات ریشه در روابط خصمانه طالبان با سلفی‌ها در افغانستان از زمان کنترل بر افغانستان از اواسط دهه 90 داشت که بعداً به حاشیه رانده شدن سلفی‌ها که نقش اصلی را در آغاز شورش در افغانستان پس از 11 سپتامبر ایفا کردند، انجامید. این تاریخ پیچیده نشان می‌دهد که سلفی‌ها نه‌تنها بخشی جدایی‌ناپذیر از چالش داعش خراسان با طالبان هستند، بلکه داعش درنتیجه نارضایتی‌های سلفی‌ها از سیاست‌های طالبان افغان پدید آمده است.
اگر طالبان مانع سرکوب سلفی‌ها از سوی بخش‌های ضد سلفی خود نشود و سلفی‌ها را در ولایت‌های ننگرهار، کنار و دیگر مناطق شمال افغانستان تحت سلطه سلفیان طالبان اسکان ندهد، نارضایتی‌های آن‌ها جریان استخدام داعش را تقویت کرده و تهدیدی برای طالبان خواهد شد.
علاوه بر این، کشورهای خارجی که از نیروهای نیابتی شبه‌نظامی در افغانستان استفاده می‌کنند، می‌توانند از تهدید داعش خراسان برای فشار بر طالبان سوءاستفاده کنند. این امر باعث تشدید درگیری‌های طولانی چند دهه‌ای می‌شود که توده‌های افغان را تحت تأثیر قرار داده و می‌تواند به دور جدید از خونریزی افراط‌گرایی مذهبی در افغانستان منجر شود، همان‌طور که در سال‌های اخیر در عراق و سوریه مشاهده شد. این امر درنهایت چالش‌های امنیتی را برای همسایگان افغانستان و جامعه بین‌المللی افزایش می‌دهد.