گروه فرهنگ و هنر - پری ثابت: محمدعلی اسلامی ندوشن (۱۳۰۴-۱۴۰۱) یکی از برجسته‌ترین نویسندگان، منتقدان ادبی و پژوهشگران معاصر بود که بیش از شش دهه قلم خود را در خدمت شناخت و پاسداشت فرهنگ ایرانی گذاشت. او زاده ندوشن یزد بود؛ شهری که همزمان با خشکی کویر، ریشه‌های عمیق در فرهنگ و تمدن ایرانی داشت و همین پیوند دیرین با خاک و تاریخ ایران، بعدها در سراسر آثار او تبلور یافت. اسلامی ندوشن نه تنها در عرصه نقد ادبی و شناخت شاهنامه و حافظ چهره‌ای شاخص بود، بلکه بیش از همه به عنوان «ایران‌شناس دل‌بسته» شناخته می‌شود؛ کسی که سراسر زندگی خود را وقف اندیشیدن به ایران، هویت ایرانی و چالش‌های پیش روی آن کرد.
ایران به مثابه خانه تاریخی انسان ایرانی
اسلامی ندوشن در بسیاری از کتاب‌ها و سخنرانی‌های خود، ایران را نه فقط یک سرزمین جغرافیایی، بلکه «خانه‌ای تاریخی» می‌دانست که قرن‌ها حافظ خاطره جمعی مردمانش بوده است. او باور داشت که ایرانی بودن، تنها در داشتن شناسنامه یا تابعیت خلاصه نمی‌شود، بلکه نوعی تعلق روحی و فرهنگی است. به تعبیر او، ایرانی کسی است که خود را در آینه تاریخ و فرهنگ این سرزمین ببیند و بخواهد آن را تداوم بخشد. در کتاب ایران چه حرفی برای گفتن دارد؟ او با نگاهی انتقادی و در عین حال امیدوارانه، ایران را به منزله موجودی زنده معرفی می‌کند که همواره با فراز و فرودهای تاریخ زیسته و هنوز ظرفیت بالندگی دارد.
شاهنامه و هویت ایرانی
یکی از مهم‌ترین وجوه کار اسلامی ندوشن، بازخوانی شاهنامه فردوسی بود. او شاهنامه را «شناسنامه ایرانیان» می‌دانست و معتقد بود فردوسی با زبان شعر، تاریخ و روح ملت ایران را در برابر فراموشی و انهدام حفظ کرده است. به نظر او، شاهنامه تنها کتابی حماسی نیست، بلکه سندی برای فهم هویت ایرانی و نیروی زاینده‌ای برای بازسازی خودآگاهی ملی است. اسلامی ندوشن بارها تأکید می‌کرد که ملت ایران هر بار که در معرض تهدید قرار گرفته، با بازگشت به شاهنامه توانسته است روحیه خود را بازیابد.
نقد جامعه و دغدغه‌های آینده
اسلامی ندوشن تنها ستایشگر گذشته نبود؛ او به همان اندازه که به تاریخ ایران دل بسته بود، نگران آینده آن نیز بود. در مقالات و سخنرانی‌هایش، به نقد کاستی‌های جامعه ایرانی پرداخت: از کم‌رنگ شدن اخلاق عمومی و فروکاستن از ارزش‌های فرهنگی گرفته تا بی‌توجهی به آموزش و فقدان گفت‌وگو. او همواره بر لزوم خودشناسی تأکید می‌کرد؛ اینکه ایرانیان برای ساختن آینده‌ای بهتر، باید تاریخ خود را بشناسند و از آن بیاموزند. جمله‌ای معروف از او بارها نقل شده است که می‌گوید: «ملت‌ها زمانی می‌توانند به آینده چشم بدوزند که گذشته خود را فراموش نکنند.»
ایران به مثابه پل فرهنگ‌ها
اسلامی ندوشن در آثار سفرنامه‌ای خود، مانند سفر به دیگر سو یا روزها، به تجربه زندگی و تحصیل در اروپا و سفر به نقاط مختلف جهان پرداخته است. در این نوشته‌ها او ایران را در مقایسه با دیگر فرهنگ‌ها می‌بیند و می‌کوشد پلی میان شرق و غرب ترسیم کند. او بر این باور بود که ایران با پشتوانه تاریخی و فرهنگی غنی خود، می‌تواند نقش میانجی و آشتی‌دهنده‌ای در جهان ایفا کند؛ به شرط آنکه نخست خود را بشناسد و ارزش‌های اصیل خویش را پاس بدارد.
میراث ماندگار
اسلامی ندوشن در تمام عمر کوشید نشان دهد که عشق به ایران به معنای تعصب کور نیست، بلکه مسئولیتی است برای شناخت، نقد و بازسازی. او در آثارش صدایی بود برای یادآوری اینکه ایران تنها یک سرزمین نیست، بلکه روایت مشترکی است از تاریخ، فرهنگ و رویاهای مردمانش. میراث او نه فقط در کتاب‌هایش، بلکه در اندیشه‌ای است که ایرانیان را به خودآگاهی و همبستگی فرامی‌خواند.