ام.ک بهادراکومار
بریکس اولویت های ژئوپلیتیکی خود را زمانی آشکار کرد که سه کشور خلیج فارس را به فهرست اعضای انحصاری خود اضافه کرد. ایران، عربستان سعودی و امارات از لحاظ استراتژیک برای پایان دادن به دلار نفتی مشارکت داشته اند. انتظار می رود هدف نشست سران بریکس که از 31 مرداد تا 2 شهریور ( 22 تا 24 اوت ) در ژوهانسبورگ برگزار شد، گسترش این گروه به عصویت شش کشور دیگر باشد. در واقع، این رویداد علیرغم مستقل بودنش، به خوبی در دستور کار اصلی گروه برای رسیدن به جهان چند قطبی و ایجاد یک معماری تجاری و مالی بین المللی عادلانه تر، قرار گرفت. با این حال، فهرست شش کشور - آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات - سرنخ های مهم دیگری را نیز به دست می دهد. این اجماعی می باشد که بر درک عمیق بین روسیه و چین استوار بوده است. همچنین، بریکس خود را یک گروه غیرغربی اعلام می کند. شکی نیست که بریکس بیشترین اهمیت را برای آفریقا و منطقه خلیج فارس قائل است که مصر و اتیوپی، دو کشور تمدن باستانی، به عنوان «نقطه اصلی» به شمار می روند. تصور می شد روند گسترش بریکس بسیار بحث برانگیز باشد، اما اتحاد این گروه به خوبی حفظ شد. مادر همه شگفتی‌ها تغییر هند به سمت نقشی فعال بوده است که تمام پیش‌بینی‌های غرب را رد می‌کند.
این یک فضای جدید برای روابط هند و چین ایجاد می کند، زیرا رئیس جمهور شی جین پینگ و نخست وزیر نارندرا مودی در واقع یخ ها را شکستند .
بازنگری در نقش دلارهای نفتی
اما آنچه واقعاً در گسترش بریکس برجسته می شود، برتری عضویت کشورهای منطقه خلیج فارس - عربستان سعودی، امارات و ایران می باشد. بنابراین، برنامه بازی برای وارد کردن سه ابرقدرت مهم انرژی جهان چه بوده است؟ پوتین بیش از یک بار این ارزیابی روسیه را بیان کرده است که برای مدت طولانی، اقتصاد جهانی، از جمله اقتصادهای غربی، نمی توانند بدون هیدروکربن ها به عنوان منبع اصلی انرژی برای راه اندازی ابزارهای تولید کارآمد و مقرون به صرفه عمل کنند.
روسیه و عربستان سعودی به تنهایی یک چهارم تولید نفت جهان را تشکیل می دهند. روسیه و ایران اولین و دومین ذخایر گازی جهان را در اختیار دارند.
عربستان سعودی و امارات دهه ها متحد نزدیک ایالات متحده بودند، اکنون در حال تنوع بخشیدن به روابط خارجی خود از جمله با چین و روسیه هستند که واشنگتن آنها را به عنوان دشمنان قسم خورده می داند. ایران نیز زیر بار تحریم های شدید ایالات متحده و اتحادیه اروپا، امروز دارای شراکت استراتژیک با مسکو و پکن است.
استفاده از ارزهای ملی در حال حاضر به واقعیت تبدیل شده است، واقعیتی که در مقیاس جهانی در حال رشد است. نه فقط توسط کشورهای تحریمی که کشورهای بدون موانع تحریم هم به این رویه متوسل می‌شوند - آنها مزایای دلارزدائی را در [فعالیت] اقتصادی خارجی درک می‌کنند».
همه نشانه ها حاکی از آن است که ایجاد احتمالی واحد پولی بریکس در بحث های ژوهانسبورگ مطرح شده باشد.
این احتمال وجود دارد که این بحث پیچیده در دو اجلاس بعدی بریکس در سال‌های 1403 و 1404 ( 2024 و 2025) به ترتیب به ریاست روسیه و برزیل، دو کشور عضوی که از ایده ارز مشترک حمایت می‌کنند، پیش برود.
تقویت جنوب جهانی
منطق پشت القای سه کشور نفتی غرب آسیا - همراه با مصر و اتیوپی - را می‌توان بر حسب الزامات ارتباط منطقه‌ای با قاره آفریقا که روسیه و چین آن را در آستانه یک دگرگونی اقتصاد تاریخی می‌دانند، ارزیابی کرد.
اما ادغام موثر درون آفریقایی برای دگرگونی اقتصادی این قاره حیاتی خواهد بود. روسیه امیدوار است منطقه خلیج فارس را به کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب ، یک شبکه چند وجهی کشتی، راه آهن و جاده به طول 7200 کیلومتر برای جابجایی بار وصل و آن را تا بازار آفریقا گسترش دهد. مسکو در حال مذاکره با قاهره برای ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در مجاورت کانال سوئز است. عربستان سعودی در حال گسترش شبکه راه آهن گسترده ای است که شمال و جنوب را به هم متصل می کند. مجموعه ای از بنادر جدید در امتداد خط ساحلی عربستان و امارات در حال برنامه ریزی است. احساس فوریت قابل لمس است. هیچ سوالی پرسیده نشد؛ بازجویی صورت نگرفت؛ هیچ گزارش انطباق از کشورهای عضو جدید انتخاب شده انتظار نمی رود. این کشورها که هر کدام یک قدرت منطقه ای با اعتبار خاص خود هستند، به سادگی به استقبال فرش قرمز رفتند.
روزهای پرتلاطمی در پیش است
در مجموع، اهمیت تاریخی گسترش بریکس باید در شرایط زیر سنجیده شود: اول، ایران و دو متحد سابق منطقه ای ایالات متحده، عربستان سعودی و امارات، فضای بسیار مورد نیاز را برای مذاکره در مورد روابط برابر با واشنگتن بر اساس متقابل به دست می آورند. دوم، تسلط غرب بر غرب آسیا در حال پایان است، به معنای تاریخی، که خبر از تغییر عمیق در نظم منطقه می دهد. روندی که چین - با حمایت بی سر و صدا روسیه از پشت پرده - در میانجیگری مصالحه عربستان و ایران آغاز کرد ، اکنون زودتر به سمت نتیجه منطقی خود پیش خواهد رفت. این بدان معناست که ذهنیت استعماری غرب یعنی «تفرقه بینداز و حکومت کن» دیگر هیچ گیرنده‌ای در میان کشورهای منطقه نخواهد بافت. بنابراین، آنچه در ژوهانسبورگ اتفاق افتاد برای اسرائیل و ترکیه نیز تأثیرگذار خواهد بود.
برگردان و کوتاه سازی علی اصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com