به نوشته المیادین، کودتای نظامی در نیجر واقع در غرب آفریقا، بدون شنیده شدن صدای حتی یک تیر در نیامی به وقوع پیوست و پارلمان این کشور تا این لحظه، آغاز دوره انتقالی در کشور را اعلام نکرده است.
موقعیت جغرافیایی نیجر
نیجر، کشوری محصور با خشکی در غرب آفریقا، یکی از بی‌ثبات‌ترین کشورهای جهان است و از زمان استقلال از فرانسه در سال ۱۹۶۰، علاوه بر چندین تلاش برای کودتا، شاهد چهار کودتا بوده که آخرین آن به فوریه ۲۰۱۰ علیه رییس جمهور مامادو تانگا بازمی‌گردد. وضعیت کنونی این کشور آفریقایی نگرانی‌هایی را در مورد آینده آن و منطقه ایجاد می‌کند. زیرا در شرایطی که نیجر با چالش‌های امنیتی فزاینده‌ای به دلیل تهدید گروه‌های مسلح رو به رشد در منطقه ساحل مواجه است، ثبات سیاسی برای رسیدگی به این چالش‌ها و جلوگیری از تشدید خشونت برای این کشور غیرساحلی در غرب آفریقا بسیار اهمیت دارد. در همین راستا نیز جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (اِکُواس)، روز پنجشنبه اعلام کرد که رئیس جمهور بنین، برای میانجیگری به نیامی اعزام شده است.
کودتا و بازداشت رییس‌جمهور
به نوشته خبرگزاری آناتولی، سرهنگ «آمادو عبدالرحمن» به همراه نه افسر دیگر طی سخنرانی در تلویزیون ملی ضمن هشدار درباره هرگونه مداخله خارجی، اعلام کرد که «محمد بازوم» رئیس جمهور این کشور برکنار شده و پارلمان دولت منحل شده و قانون اساسی به دلیل بدتر شدن وضعیت امنیتی و بحران اجتماعی و اقتصادی کشور، تعلیق می‌شود.ارتش نیجر نیز ضمن اعلام منع تردد سراسری از ساعت۲۲:۰۰ شب چهارشنبه تا ۱۷:۰۰ عصر روز پنجشنبه، از بسته شدن تمام مرزها خبر داد. این در حالی است که عناصر وابسته به گارد ریاست جمهوری نیجر از صبح روز چهارشنبه، کودتا کرده و محمد بازوم رییس جمهور این کشور را در داخل کاخ ریاست جمهوری محاصره و سپس بازداشت کردند.
درگیری و شورش در خیابان
مردم نیجر نیز در اعتراض به تلاش برای کودتا از سوی گارد ریاست جمهوری این کشور به خیابان‌ها آمدند. تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی حاکی از درگیری، تیراندازی و شورش در خیابان‌های نیجر است.بر اساس گزارش رسانه ملی نیجر، مردم در مقابل مجلس ملی در نیامی، پایتخت نیجر تجمع کردند تا بازداشت محمد بازوم، رییس جمهور این کشور توسط عناصر هنگ گارد ریاست جمهوری و تلاش برای کودتا را محکوم کنند.
فراخوان بازوم از بازداشتگاه
از سوی دیگر، رییس‌جمهور نیجر که در کاخ ریاست‌جمهوری در نیامی تحت بازداشت قرار داد، روز پنجشنبه طی پستی در توییتر از مردم خواست تا از «دموکراسی و آزادی» حفاظت کنند.وی نوشت: «دستاوردهایی که سخت به دست آمده، حفظ خواهند شد، [مردم نیجر] که دموکراسی و آزادی را دوست دارند برای حفاظت از این دستاوردها به میدان خواهند آمد».«حسومی مسعودو» وزیر امور خارجه نیجر هم در واکنش به کودتای صورت گرفته اعلام کرد که دولت منتخب این کشور تنها «دولت مشروع و قانونی» است.
واکنش جامعه بین‌الملل
«آنتونیو گوترش» دبیر کل سازمان ملل متحد، شب جمعه، اقدام به کودتا در نیجر را به شدت محکوم کرد و خواهان حفظ نظم قانون اساسی شد.«استفان دوجاریک» سخنگوی سازمان ملل متحد طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «دبیر کل وضعیت در نیجر را از نزدیک پیگیری و هرگونه تلاش برای به دست گرفتن قدرت با زور و تضعیف حکومت دموکراتیک، صلح و ثبات در نیجر را به شدت محکوم می‌کند».وی با بیان اینکه گوترش از همه طرف‌ها می‌خواهد تا با خویشتن داری عمل کنند و از نظم قانون اساسی محافظت کنند، تاکید کرد که سازمان ملل در کنار دولت و مردم نیجر است.بانک جهانی نیز تلاش برای «بی‌ثبات کردن وضعیت در نیجر» را محکوم کرد. «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز ضمن ابراز «نگرانی شدید» درباره حوادث نیامی، تاکید کرد که اتحادیه اروپا نیز به جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا در محکومیت آنچه در نیجر اتفاق می‌افتد، می‌پیوندد.اتحادیه آفریقا نیز خواستار توقف فوری اقدامات جاری در نیجر شد و «موسی فقی محمد» رئیس کمیساریای اتحادیه آفریقا، ضمن محکوم کردن چنین رفتارهایی در این کشور آفریقایی، از مردم نیجر و همه کشورهای آفریقایی، بویژه جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا ئ تیز جهان خواست که به صورت یکپارچه تلاش برای کودتا در نیجر را محکم کنند. گروه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (اکواس) خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط رئیس‌جمهور بازوم، شد و اعلام کرد که تمام شرکت‌کنندگان در این کودتا مسئول، جان وی هستند.
واکنش آمریکا
«آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا نیز ، خواستار آزادی فوری رییس‌جمهور نیجر شد و گفت: «اینکه آیا این از نظر فنی یک کودتا است یا نه، من نمی‌توانم بگویم، این برعهده حقوقدان‌ها است که این را بگویند اما آنچه که به وضوح نشان می‌دهد تلاش برای به دست گرفتن قدرت با زور و برهم زدن قانون اساسی است».وزارت امور خارجه آمریکا پیش از این اعلام کرده بود که بلینکن با بازوم تماس گرفته و در خصوص حمایت واشنگتن از او و همچنین دموکراسی در نیجر اطمینان داده است.وزارت خارجه آمریکا در این خصوص گفت: «بلینکن در تماس تلفنی با بازوم تأیید کرد که ایالات متحده در کنار مردم نیجر است».
واکنش فرانسه و روسیه
«کاترین کولونا» وزیر خارجه فرانسه نیز که زمانی نیجر مستعمره کشورش بود، طی بیانیه‌ای اعلام کرد که پاریس به درخواست‌های اتحادیه آفریقا و جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا پیوسته است تا یکپارچگی نهادهای دموکراتیک در نیجر حفظ شود.وزارت خارجه روسیه نیز طی بیانیه‌ای از طرف‌های درگیر در نیجر خواست که بدون توسل به زور، مسائل را حل و فصل کنند و رئیس‌جمهرو کشور را آزاد کنند.از سوی دیگر، به اعلام «پائولا احمد تینوبو» رئیس‌جمهور نیجریه که کشورش ریاست دوره‌ای اکواس را برعهده دارد، «پاتریس تالون» رییس جمهور بنین برای میانجیگری به کشور همسایه خود، نیجر سفر کرده است.
محمد بازوم کیست؟
محمد بازوم، فوریه ۲۰۲۱ در انتخابات ریاست‌جمهوری نیجر، پیروز شد. وی پیشتر نخست‌وزیر بود. این نخستین انتقال دموکراتیک قدرت در این کشور آفریقای غربی مستعد کودتا بود و وی رسماً پس از دو دوره ریاست‌جمهوری «محمدو ایسوفو» از طریق انتخابات جای وی را گرفت. نیجر با خشکسالی‌های مکرر، شورش و فقر گسترده دست و پنجه نرم می‌کند و فقیرترین کشور دنیا در رتبه‌بندی توسعه سازمان ملل از بین ۱۸۹ کشور به شمار می‌آید.به نوشته المیادین، بازوم از متحدان نزدیک فرانسه است که حتی دو روز پیش از تحویل رسمی پست ریاست‌جمهوری و مراسم تحلیف، در ۳۱ مارس ۲۰۲۱، شاهد یک تلاش برای کودتا بود. در آن زمان افراد زیادی دستگیر شدند، از جمله یک کاپیتان نیروی هوایی به نام «سانی گوروزا» که رهبری کودتا را بر عهده داشت و کشور بنین وی را به مقامات نیجر تحویل داد.بازوم با رئیس‌جمهور سابق نیز روابط دوستانه خوبی داشت زیرا آنها ۳۰ سال پیش با هم حزب «نیجریه برای دموکراسی و سوسیالیسم» را تأسیس کردند و این حزب در سال ۲۰۱۱ به قدرت رسید. وی در دوران ریاست‌جمهوری محمدو ایسوفو، دو پست وزارت کشور و خارجه را نیز داشت.
احتمال دخالت گروه روسی واگنر در کودتا
یوگنی پریگوژین، رئیس گروه مزدوران واگنر که با وجود رهبری یک شورش ناموفق علیه ارتش روسیه در ماه گذشته همچنان فعال است، از کودتای نظامی نیجر به عنوان یک «خبر خوب» یاد کرد و پیشنهاد داد که از نیروهای واگنر برای برقراری نظم در نیجر استفاده شود.در پیام صوتی منتسب به او که در کانال‌های تلگرامی مرتبط با گروه واگنر منتشر شد، هیچ ادعایی مبنی بر دست داشتن این گروه در کودتای نیجر مطرح نشده؛ با این وجود پریگوژین این کودتا را «آزادی» از دست استعمارگران غربی توصیف کرده است.او در این پیام که عصر پنجشنبه منتشر شد، می‌گوید: «آنچه در نیجر اتفاق افتاد، حاصل مبارزه مردم نیجر با استعمارگرانشان بود. استعمارگرانی که سعی می‌کنند قوانین زندگی خود را بر آنها و شرایطشان تحمیل کنند و آنها را در همان وضعیتی نگه دارند که آفریقا صدها سال پیش بود.»رویترز می‌نویسد که اگرچه لحن و سبک سخن گفتن گوینده روسی‌زبان این پیام بسیار شبیه به صدای رئیس واگنر بود، اما هنوز نمی‌توان با قطعیت تایید کرد که این صدای یوگنی پریگوژین است.در این پیام آمده است: «نیجر استقلال خود را به دست آورد و از این به بعد، سرنوشت این کشور بدون شک به شهروندان نیجر بستگی دارد و اینکه حکومت آن تا چه اندازه مؤثر باشد. اما نکته مهم این است که آنها از شر استعمارگران خلاص شدند».