مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: عدم امحای علمی پسماندها، عدم تفکیک مناسب، تصفیه نشدن شیرابه‌ها و سایر معایبی که در سیستم مدیریت پسماند ایران وجود دارد، سالانه حدود ۴۴۸ هزار میلیارد ریال معادل نزدیک به ۴۵ هزار میلیارد تومان به محیط‌زیست کشور خسارت می‌زند.
مهدی خادم ثامنی در گفت‌وگو با ایلنا به مناسبت «هفته محیط‌زیست» درباره مهم‌ترین معضلات کشور در مدیریت اصولی پسماندها و شیرابه‌های ناشی از آن و خسارت‌های حاصل از دپو و دفن انبوه پسماندهای مدیریت و ورود شیرابه‌های تصفیه نشده به عرصه‌های طبیعی توضیح داد: آخرین آمارها نشان می‌دهد که سالانه حدود ۲۱ میلیون تن پسماند عادی در کشورمان تولید می‌شود که از این مقدار، حدود ۷۰ درصد پسماندهای تر و مابقی پسماندهای خشک هستند. در سال‌های اخیر تعداد مراکز دفن پسماند در کشورمان محدودتر شده است و به ۳۰۱ سایت کاهش‌یافته که این اقدام در راستای هدف‌گذاری محیط‌زیستی منطقه‌ای رسیدن به «پسماند صفر» انجام‌شده است تا میزان آلودگی منابع آب و خاک بر اثر دپوی پسماند در طبیعت کمتر شود، اما هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب در این زمینه بسیار فاصله‌داریم.
خسارت‌های مالی ناشی از عدم مدیریت اصولی پسماند
خادم ثامنی با اشاره به آخرین تحقیقات انجام‌شده درباره خسارت‌های مالی ناشی از عدم مدیریت اصولی پسماند بر محیط‌زیست کشور گفت: در سال ۱۳۹۸ سازمان حفاظت محیط‌زیست، پژوهشکده محیط‌زیست و توسعه پایدار و موسسه پژوهشی مهندسی راهبرد دانش پویا، پژوهشی را انجام دادند که هدف از آن طراحی یک نقشه راه برای مدیریت پسماند استان‌های شمالی کشور بود. در بخشی از این پژوهش به خسارت‌های مالی ناشی از ورود شیرابه حاصل از پسماندهای مدیریت به عرصه‌های طبیعی و منابع آبی و همچنین خسارات وارده به منابع خاکی کشور بر اثر دفن غیراصولی پسماندها پرداخته‌شده و ذکرشده بود که عدم امحای علمی پسماندها، عدم تفکیک مناسب، تصفیه نشدن شیرابه‌ها و سایر معایبی که در سیستم مدیریت پسماند ایران وجود دارد، سالانه حدود ۴۴۸ هزار میلیارد ریال معادل نزدیک به ۴۵ هزار میلیارد تومان به محیط‌زیست کشور خسارت می‌زند. از مجموع اعداد و ارقام به‌دست‌آمده، رقم ۴۴۸ هزار میلیارد ریال را به عنوان میزان خسارت‌های سالیانه ناشی از مدیریت نشدن اصولی پسماندها و شیرابه‌ها بر محیط‌زیست کشور اعلام کردند. آخرین آمار مربوط به این مسئله نیز در همان سال ۹۸ به‌دست‌آمده و تاکنون آمار جدیدتری در این زمینه اعلام‌نشده است.
مراکز دفن پسماند قدیمی و فرسوده هستند
خادم ثامنی با تأکید بر این‌که تعداد مراکز دفن مهندسی پسماند عادی در ایران انگشت‌شمار است، عنوان کرد: متأسفانه عمده مراکز دفن پسماند عادی در کشورمان قدیمی هستند، به‌عنوان‌مثال مجتمع آرادکوه در جنوب تهران که حجم ورود پسماند به آن از سایر مراکز دفن کشور بیشتر است، بیش از ۵۰ سال قدمت دارد یا در سایت سراوان رشت نیز حدود ۴۰ سال است که زباله دفن می‌شود. البته در سال‌های اخیر، ساماندهی مرکز دفن پسماند سراوان آغازشده و قرار است شیرابه‌های حاصل از پسماندهای ورودی به این سایت، به تصفیه‌خانه‌ای هدایت شود که اخیراً در مجاورت این مرکز دفن احداث‌شده است تا دیگر شاهد ورود شیرابه‌های تصفیه نشده سایت پسماند سراوان رشت به دل جنگل‌ها و رودخانه‌های منطقه نباشیم.
ضرورت استحصال گاز متان از پسماند
خادم ثامنی بابیان این‌که برای استاندارد شدن یک مرکز دفن پسماند، باید علاوه بر تصفیه‌خانه شیرابه، محلی نیز برای استحصال گاز متان در آن لند فیل پیش‌بینی شود، اظهار داشت: با توجه به این‌که در سایت‌های دپوی پسماند همواره بر اثر فعالیت میکروب‌شناسی‌های بی‌هوازی و تجزیه مواد آلی، گاز متان تولید می‌شود که یکی از گازهای گلخانه‌ای به‌حساب می‌آید، حتماً باید در مراکز دفن مهندسی، برنامه مدیریت استحصال گاز متان نیز وجود داشته باشد؛ چراکه نشت این گاز از سایت‌های دپوی پسماند، می‌تواند باعث انباشته شدن آن در اتمسفر شود؛ همان‌طور که در سال گذشته گزارشی از وجود ابر متان در جنوب تهران منتشر شد که احتمالاً ناشی از خروج چندین ساله گاز متان از مجتمع دفن زباله آرادکوه است.
وی با تأکید بر ضرورت جدی استحصال گاز متان از مراکز دفن پسماند عادی در سطح کشور گفت: از نظر علمی کاملاً می‌توان تأیید کرد که اگر استحصال گاز متان از سایت‌های دپوی پسماند نظیر مجتمع آرادکوه انجام نشود، خطر و احتمال وقوع آتش‌سوزی وجود دارد، همان‌طور که در سال گذشته نیز در سایت پسماند «حلقه دره» در استان البرز به دلیل دفن غیراصولی پسماند، شاهد وقوع آتش‌سوزی بودیم. گاز متان قابلیت اشتعال دارد که حتماً باید به شیوه مهندسی در لند فیل‌های کشور استحصال شود، به خصوص که با استحصال متان، می‌توان به تولید برق از این گاز پرداخت و زیان حاصل از انتشار بی‌رویه آن در هوا را برای کشور به سود تبدیل کرد.
ضرورت احداث مراکز دفن پسماند بیشتر
وی در پایان تصریح کرد: احداث مراکز دفن مهندسی بیشتر در سطح کشور، یکی از مهم‌ترین نیازهای امروز ایران برای پایداری اکوسیستم و جلوگیری از آلودگی منابع آبی و خاکی در مناطق مختلف کشور به خصوص در استان‌های شمالی محسوب می‌شود که هرچقدر دیرتر انجام شود، خسارت‌های ناشی از ورود آلاینده‌های ناشی از تلنبار شدن پسماند و هدایت شیرابه‌های حاصل از آن به طبیعت، بیش از پیش به اقتصاد و محیط‌زیست کشور آسیب خواهد زد. حل شدن این مسئله جز با تفکیک پسماند در مبدأ، تخصیص بودجه مناسب، برنامه‌ریزی دقیق، عزم ملی در سطوح کلان کشور و همراهی جوامع محلی ممکن نیست.