ستاره صبح - مصطفی فروغی: سطح تنش در خاورمیانه پس از حمله حماس به اسرائیل (15 مهر 1402) بالا رفت و بهانه به دست اسرائیل داد تا غزه را شخم بزند و بیش از 45 هزار نفر را نیز به خاک و خون بکشد و رهبران حماس مثل اسماعیل هنیه و یحیی سنوار و... را از پای درآورد. روز چهارشنبه (7 آذر 1403) که آتش بین حزب‌الله و اسرائیل برقرار شد و لبنانی‌ها نفس کشیدند تروریست‌های «تحریر الشام» از فرصت استفاده کردند و با فرماندهی پنهان ترکیه به استان‌های ادلب، حلب و حما حمله کردند و یکی پس از دیگری به اشغال خود درآوردند. شورشیان روز 18 آذر به دمشق رسیدند و کاخ ریاست جمهوری را اشغال و مجسمه‌های حافظ اسد، بشار اسد و... را به زیر کشیدند. پس از این ماجرا بشار اسد به‌جای اینکه در دمشق بماند و مقاومت کند به پایگاه نظامی روسیه در طرطوس پناه برد و به گفته خودش روس‌ها او را سوار بر هواپیما کردند و به مسکو بردند. اسد گفته قصد نداشته به مسکو برود، اما روس‌ها او را به مسکو بردند!
پیشینه حضور روسیه در سوریه
مرکز حمایت مالی و فنی ناوگان دریایی شوروی در سال 1963در بندر طرطوس ایجاد شد. در دهه 90 در دو دوره گورباچف و بوریس یلتسین و سقوط شوروی متوقف شد، ولی فعالیت روس‌ها در دوره ولادیمیر پوتین از سر گرفته شد و به پایگاه نیروی دریایی روسیه در بندر طرطوس ایجاد شد. حجم تجارت سلاح میان دمشق و مسکو در دوره زمانی 1950- 1990 به حدود 34 میلیارد دلار رسید. یعنی اتحاد جماهیر شوروی سابق و روسیه فعلی تا آن زمان سود سرشاری از فروش سلاح به جیب کمونیست های روس رفت.
مسکو در سوریه فرودگاه لاذقیه را گسترش داد و آن را به هسته پایگاه هوایی تبدیل کرد. همان پایگاه‌هایی که چتر حفاظت برای بشار اسد بود. حضور نظامی روسیه در نقش موثر و تعیین‌کننده در حمایت و بقای نظام سوریه و نجات اسد از سقوط بود؛ اما سر انجام حمایت روسیه کار ساز نشد و نظام سوریه سقوط کرد. با سقوط اسد مسکو آخرین پایگاه نفوذ خود در خاورمیانه و در سواحل دریای مدیترانه را از دست داد.به نظر می‌رسد روسیه در آینده سوریه به خاطر جنایاتی که در سرکوب این مردم داشته دیگر جایی نخواهد داشت. این موضوع را پوتین دریافته و تصمیم گرفته که به تدریج نیروهایش را از سوریه خارج میکند چون اگر در گذشته حضور در سوریه برایش سود داشت اکنون ضرر دارد، به همین دلیل رفتن را بر ماندن ترجیح داده است.
مشارکت در سرکوب
هرچند روسیه از زمان حافظ اسد در سوریه حضور داشت، اما حضور این کشور در سوریه در فاصله سال‌های 2011 تا 2015 که شورش سراسری علیه بشار اسد جریان داشت، اوج گرفت. ارتش روسیه به طرز بی‌رحمانه‌ای سوری‌های معترض را بمباران می‌کرد و مردم بی‌پناه آواره شدند و به نقاط امن در سوریه یا لبنان، ترکیه و عراق فرار کردند.
اعتراض به استفاده روسیه از پایگاه هوایی همدان
پوتین و هواپیماهای بمب‌افکن‌هایش از هیچ فرصتی برای سرکوب اعتراضات سوری‌ها علیه بشار اسد کوتاهی نکردند. این کشور با توافق با مقامات ایرانی مجوز استفاده از پایگاه هوایی نوژه همدان را کسب کرد و ازآنجا مواضع مخالفان اسد را هدف بمب‌های ویرانگر قرارداد. کار به‌جایی رسید که 20 نماینده اصلاح‌طلب مجلس دهم نسبت به استفاده روسیه از پایگاه نوژه اعتراض کردند و خواستار پاسخ‌گویی مقامات شدند.
روایت محمود صادقی از ماجرا
محمود صادقی (28 مرداد 1395) به استفاده روسیه از پایگاه نوژه واکنش نشان داد و گفت: نامه‌ای با امضای حدود ۲۰ نفر از نمایندگان مجلس از آقای لاریجانی به‌عنوان رئیس مجلس بنا براصل ۶۹ قانون اساسی درخواست کردیم که نسبت به نشست غیرعلنی با حضور مسئولان ذی‌ربط تشکیل شود.
در این نامه آمده بود: «با توجه به شرایط حساس امنیتی در سطح منطقه و لزوم برخورد جدی با خطر افراط‌گرایی که منجر به تصمیم مراجع ذی‌ربط نسبت به صدور اجازه به جنگنده‌های روسیه برای استفاده از پایگاه نظامی نوژه شده و همچنین نظر به لزوم اطلاع نمایندگان ملت از دلایل و پیامدهای این تصمیم که می‌تواند موجب تقویت همگرایی و هماهنگی بیشتر قوای سه‌گانه در مقابله با تهدیدات امنیتی شود، این درخواست را مطرح کردیم.»
اسامی نمایندگان معترض به استفاده روسیه از پایگاه نوژه
علی مطهری نایب‌رئیس مجلس، محمدجواد فتحی، غلامرضا حیدری، مصطفی کواکبیان، سید فرید موسوی، محسن علیجانی زمانی، سیده فاطمه ذوالقدر، احمد مازنی، قاسم میرزایی نیکو، محمد بیرانوندی، علی وقف‌چی، داوود محمدی، حشمت‌الله فلاحت پیشه و اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در نشست علنی پارلمان، در تذکری شفاهی در خصوص استفاده روسیه از پایگاه هوایی نوژه تذکر شفاهی دادند و خواستار ارائه توضیح رئیس مجلس دراین‌باره شدند.
تغییر موازنه به ضرر ایران و روسیه در منطقه
سقوط اسد و پیروزی شورشیان فرصتی برای غرب پیش آورده که به نفوذ روسیه و ایران در سوریه پایان دهند. در این ارتباط در 10 روز گذشته غربی‌ها به صورت پیدا و پنهان در حال مذاکره با گروه تحریر الشام هستند. همان طور که آمریکا در سال 1400 مجبور شد افغانستان را ترک کند اکنون هم روسیه مجبور است سوریه را ترک کند. در اقدامی آشکار فرستادگان فرانسه، انگلیس و آلمان به دمشق رفتند و با محمد جولانی دیدار و گفت‌وگو کردند. غرب به جولانی چراغ سبز نشان داده و وعده بازسازی و نوسازی سوریه را مشروط بر اینکه ایران و روسیه یا در سوریه حضور نداشته باشند یا حضورشان کم رنگ باشد.
مهم‌تر اینکه ترامپ گفته کلید حل مشکلات سوریه در دست ترکیه است. ترامپ به علاوه هم‌پیمان‌هایش در غرب قصد دارند سوریه را به اردوغان واگذار کنند. ایران باید بداند که اردوغان هم‌پیمان روسیه است و با اسرائیل روابط پنهانی علیه جمهوری اسلامی دارد. این روابط در 14 ماه گذشته که اسرائیل نوار غزه و مواضع حزب الله را در لبنان بمباران می‌کرد وجود داشت هر چند به صورت لفظی ترکیه اسرائیل را محکوم می‌کرد اما در خفا با این کشور روابط تجاری و اقتصادی داشت. نکته قابل تأمل اینکه ترکیه و روسیه در برابر بمباران های بی وقفه اسرائیل در سوریه پس از سقوط اسد سکوت اختیار کرده‌اند بنابراین زمین بازی برای ایران در سوریه تغییر کرده است. این یک واقعیت است که باید آن را پذیرفت و متناسب با آن موضع گیری کرد.