یکی از مهمترین مسائل این روز‌های سیاست خارجی ایران، مساله جمهوری آذربایجان است. اگر چه دولتمردان آذربایجان بهتر از هر کسی می‌‌دانند که حواشی ایجاد شده توسط این کشور یک به یک توسط ایران دفع می‌شود و این چالش‌ها موجب تضعیف ایران نخواهد شد، اما فشار ترکیه و اسرائیل بر آذربایجان روز به روز بالا می‌رود و این کشور ناگزیر از اجرای وظیفه‌ای است که به او محول شده است.
به طور خاص امروز در مورد ایران و آذربایجان تنشی وجود ندارد و رفت و آمد میان مقامات دو کشور برقرار است. هر آنچه هست مناقشه ای قدیمی میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ است. اگر چه ایران در مناقشات میان دو همسایه شمالی‌اش موضع بی طرف اتخاذ کرد و هر دو را به صلح دعوت کرده است اما آذربایجان اتهام حمایت از ارمنستان را به دستاویزی برای فشار بر ایران تبدیل کرد.
اگر چه اهدافی که آذربایجان در قره باغ دنبال می‌کند با منافع ایران یکی نیست و نگرانی ایران اقدامات آذربایجان را به حق است و جمهوری اسلامی ایران به مقابله عملی با اقدامات آذربایجان برنخاسته و از مسیر دیپلماتیک نسبت به حل مشکلات اقدام کرده است.
آنچه بر عهده آذربایجان گذاشته شده، یعنی اجرای "کریدور زنگزور" در راستای تکمیل قسمتی مهمی از پازل انزوای جغرافیایی ایران است. نقش اسرائیل و ترکیه در این پروژه پر رنگ بوده و هست.
تحولاتی که در سال های گذشته شاهد آن بودیم در حقیقت بخشی از طرحی بزرگتر است که قصد دارد با ایجاد انزوای جغرافیایی، ایران را در منطقه تضعیف کند. اگر چه ایران این وضعیت را تهدید کننده امنیت خود می داند اما با آذربایجان به زبان دیپلماتیک سخن گفته است.
در مقابل رفتار برخی از مسئولان و دولتمردان آذربایجان گستاخانه بوده است. الهام علی اف متوجه قماری نیست که ترکیه و اسرائیل بر سر وی کرده اند.
جریان هایی در داخل آذربایجان و همچنین حمایت هایی از خارج از آن خاک گسترش تنش بین آذربایجان و ارمنستان را دنبال می کنند تا هم آذربایجان به اهداف خود در مورد قره باغ برسد و هم چالش برای ایران ایجاد شود.
آذربایجان به ازای تنش آفرینی و خلق چالش هایی برای ایران، از ترکیه و اسرائیل امتیاز می گیرد، ولی به اندازه ای که امتیاز می‌گیرد هزینه هم می‌دهد.
هر چه فشار خارجی بر آذربایجان بیشتر شود، بازیچه بودن این دولت در دست قدرت های خارجی بیش از پیش نمایان می شود. در اتفاقاتی که سال های گذشته شاهد آن بودیم بردباری ایران و خامی رفتار دولتمردان آذربایجان برجسته بود.
آذربایجان در برابر ایران، کشوری کوچک با قدرتی کمتر است. از این رو دولتمردان این کشور با شاخ و شانه کشیدن برای ایران احساس قدرت می‌کنند، اما قطعا در برابر ایران جرات اقدام نخواهد داشت.
اگر چه آذربایجان در مورد قره باغ دست به اقدام زده، اما تحرکات دیپلماتیک مقامات دو طرف نشان می دهد هر دو برای بازکردن گره های مورد مناقشه تلاش می کنند. حمله روسیه به اوکراین نشان داد که جهان و منطقه توان جنگی دیگر را ندارد.