محمد حسن سویدان
19 مه 2023
تارنمای لبنانی "کریدل"
تارنمای آمریکائی "فوربس"
برگردان کوتاه سازی و تنظیم علی اصغر شهدی
[email protected]
پروژه ارتباط ریلی ایران، عراق و سوریه، فراتر از پیامدهای اقتصادی مثبت، با اتصال دریای مدیترانه به خلیج فارس، یک تغییر دهنده بازی ژئوپلیتیکی خواهد بود.
سر هالفورد جان مکیندر، یکی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان بریتانیایی در زمینه ژئوپلیتیک، در مقاله خود در سال 1283 ( 1904) به نام محور جغرافیایی تاریخ، اهمیت اتصال زمین بین ملت‌ها را مورد بحث قرار می‌دهد.مکیندر علاوه بر معرفی نظریه مشهور هارتلند خود، استدلال کرد که پیشرفت‌ها در فناوری حمل‌ونقل، مانند توسعه راه‌آهن، توازن قدرت را در سیاست بین‌الملل تغییر داده است، زیرا یک دولت یا گروهی از دولت‌های قدرتمند را قادر می‌سازد تا نفوذ خود را در مسیرهای حمل‌ونقل گسترش دهند.به عنوان مثال، ایجاد بلوک هایی مانند اتحادیه اروپا، سازمان امنیتی اقتصادی شانگهای، بریکس، با هدف تقویت ارتباطات بین کشورهای عضو است. این هدف پیامدهای مثبتی برای اقتصاد دارد و به کاهش خطر تنش بین آنها کمک می کند.با توجه به مزایا و منافع مشترکی که از طریق تقویت روابط بین کشورها به دست آمده است، هزینه چنین تنش ها به طور قابل توجهی افزایش یافته است. در نتیجه، تقویت اتصالات در یک منطقه خاص تأثیر مثبتی بر کل منطقه دارد.بنابراین، هر پروژه زیرساختی بین کشورها را نمی توان صرفاً از منظر اقتصادی نگریست. اثرات ژئوپلیتیکی آن نیز باید برجسته شود.در این رابطه نشریه اقتصادی آمریکایی «فوربس» به تحلیل سفر سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران به سوریه پرداخت و در گزارشی نوشت با جابجایی صفحات تکتونیک در چشم‌انداز ژئوپولیتیک خاورمیانه، سفر رئیس‌جمهور ایران از روز گذشته به سوریه، با توجه به این که به نظر می‌رسد ایران در حال کسب نفوذ بیشتر در منطقه است، توجه دقیق را می‌طلبد.به نوشته این گزارش، «این سفر خبرساز که اولین سفر یک رئیس‌جمهور ایران به سوریه از زمان سفر محمود احمدی‌نژاد در سال 1389 (2010 ) است، نشان‌دهنده فاز جدید تعمیق روابط بین تهران و دمشق است. با عقب‌نشینی تدریجی آمریکا، چین و روسیه وارد عمل می‌شوند و شبکه پیچیده‌ای از مانورهای دیپلماتیک ایجاد می‌کنند که ایران از آن استفاده می‌کند».به تحلیل فوربس، سفر رئیسی اهداف متعددی از نمادین تا استراتژیک را دنبال می‌کند و در ادامه آمده است: نمادین از این نظر که «اعلام پیروزی» ایران و سوریه در مقابل ائتلاف ضد اسد چه در داخل و چه در منطقه است. این موضوع بااهمیت است به ویژه با توجه به این که ترکیه، حامی اصلی مخالفان (سوریه) در حال حاضر مشغول مذاکره با دمشق برای عادی‌سازی روابط است.
*کشورهای غرب آسیا با راه آهن بیکدیگر متصل می شوند
در تیرماه 1397 ( ژوئیه 2018 ) سعید رسولی، رئیس راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران (RAI) از قصد این کشور برای احداث خط ریلی خلیج فارس به دریای مدیترانه، خط ریلی ایران، عراق و سوریه خبر داد. این پروژه بلندپروازانه از بصره در جنوب عراق تا البوکمال در مرز عراق و سوریه اجرا می شود و سپس تا دیرالزور در شمال شرقی سوریه امتداد می یابد.بدون شک این پروژه ارتباط بین کشورهای غرب آسیا را تقویت می کند و نیاز به همکاری قدرت های دیگر با این منطقه مهم را که به لحاظ استراتژیک در بخش هایی از «هارتلند» مکیندر و « ریملند » نیکلاس اسپیکمن اوراسیا قرار دارد، افزایش می دهد .علاوه بر این، مطابق با گزاره مکیندر، می توان استدلال کرد که این پروژه راه آهن برای سه کشور ذینفع - ایران، عراق و سوریه - و برای کل غرب آسیا دارای اهمیت ژئوپلیتیکی است.
*مقصد نهایی: سوریه
در 23 اَمرداد 1397 ( 14 آگوست 2018 ) ایران قصد خود را برای گسترش بیشتر راه آهن از خاک خود به سوریه با مشارکت عراق اعلام کرد. این اقدام با هدف مقابله با تحریم های غرب و تقویت همکاری های اقتصادی صورت گرفت.پروژه راه آهن از بندر امام خمینی در خلیج فارس، واقع در جنوب غربی استان خوزستان، تا گذرگاه شلمجه در مرز عراق آغاز می شود. از آنجا راه آهن از استان بصره عراق عبور می کند و از بوکمال در مرز سوریه می گذرد و به بندر لاذقیه در دریای مدیترانه ختم می شود.در جریان سفر حسن روحانی، رئیس جمهور سابق ایران به عراق در اسفندماه 1397 ( مارس 2019) تفاهم نامه ای در خصوص این پروژه بین تهران و بغداد به امضا رسید.