13 دسامبر 2022
هیئت تحریریه
تارنمای تهران تایمز
برگردان علی‌اصغر شهدی
[email protected]
«مثل روز روشن است که جزایر بحرین از زمان پادشاهان باستان تاکنون بخشی از «دولت اعظم» بوده و شیوخ و مردم بحرین تحت حکومت «دولت بزرگ» از زندگی مرفهی برخوردار بوده و مشغول خدمت به آن دولت می‌باشند. ما در بدرفتاری‌های اخیر خود مقصر نیستیم، اما این «دولت اعظم» است که از این قلمرو غفلت کرده است. من و برادرم شیخ علی بن خلیفه و همچنین مردم بحرین تابع «حکومت بزرگ» هستیم و آماده خدمت و نشان دادن وفاداری خود به آن دولت. من پرچم دولت بزرگ را با علامت خورشید و شیر بر خانه خود برافراشتم.»
آنچه می‌خوانید بخشی از نامه‌ای است که شیخ بحرین در فروردین 1239 شمسی برابر با (آوریل 1860) میلادی به پادشاه ایران نوشت. همه‌چیز از زمانی آغاز شد که نیروی دریایی بریتانیا ناوگان خود را به خلیج‌فارس آورد. انگلیس شیوخ بحرین را تحت‌فشار قرار داده بود تا پرچم انگلیس را در آنجا به اهتزاز درآورند. شیوخ بحرین در ابتدا مقاومت کرده و اصرار داشتند که بحرین بخشی از خاک ایران است، سرانجام پس از نابودی کشتی‌هایشان توسط نیروی دریایی بریتانیا، حاضر به نصب پرچم شدند.
بریتانیا همچنین فشار خود را بر دولت‌های شارجه و راس الخیمه افزایش داد تا پرچم‌های خود را در تنب‌های بزرگ و کوچک و ابوموسی به اهتزاز درآورند. شيوخ اين نواحي نيز ابتدا اين جزاير را بخشي از سرزمين ايران دانستند و تسليم نشدند و سرانجام تسلیم ارتش انگليس شدند و پرچم‌های خود را در اين جزاير برافراشتند.
دولت قاجار تلاش‌های دیپلماتیک خود را برای بازپس‌گیری حق ایران برای حکومت بر جزایر سه‌گانه و همچنین بحرین آغاز کرد و برافراشتن پرچم‌های دیگر در جزایر خلیج‌فارس، تنب و ابوموسی را غیرقانونی اعلام کرد. ایران در مکاتبات خود به نقشه جغرافیایی که توسط بریتانیا برای دولت ایران ترسیم شده بود، اشاره کرد. در آن نقشه جزایر تنب و ابوموسی همرنگ ایران نشان داده شده بود. این تلاش‌های دیپلماتیک بیهوده نبود و دولت انگلیس در تاریخ ۲۹ فروردین ۱۲۴۹ (18 آوریل 1870) حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه و بحرین را به رسمیت شناخت، اما به دولت ایران نوشت که به دلیل ضعف نیروی دریایی ایران، دولت انگلیس تا اطلاع ثانوی مسئول امنیت این جزایر و خلیج‌فارس است.
اما بریتانیا دوباره شیوخ خلیج‌فارس را تحریک کرد که پرچم‌های خود را در این جزایر آویزان کنند. چندین دهه بعد، محمد مصدق نخست‌وزیر ایران، در یک سخنرانی توضیح داد: «آگاه باشید که چرا دولت انگلیس می‌خواهد جزایر مذکور بخشی از شارجه باشند و کنترل دولت ایران بر آن‌ها قطع شود. بدیهی است و همه می‌دانند که هدفشان چیست؛ سود بردن از شیوخ شارجه آسان‌تر از حکومت متمدن و مشروطه ایران است.»
صدها سال تلاش و مذاکره سیاسی بین دولت‌های مختلف ایران و انگلیس سرانجام به جدایی ناعادلانه بحرین از ایران با وعده آسان کردن مسئله جزایر سه‌گانه منجر شد. تفاهم‌نامه‌ای منعقد شد و ایران می‌توانست پس از سال‌ها مالکیت جزایر سه‌گانه را به دست آورد.
اما انگلیس با پیروی از سیاست دیرینه خود، این موضوع را به‌طور مسالمت‌آمیز به پایان نرساند و در قرارداد کلمه‌ای که برای حضور نظامی ایران در جزیره سه‌گانه به کار می‌رفت، واژه «اشغال» بود؛ اصطلاحی که بعدها مورد مناقشه قرار گرفت و منبعی برای این شد که ایران این جزایر را اشغال کرده است. با نگاهی گذرا به تاریخ، به‌راحتی متوجه می‌شویم که این بریتانیا است که این جزایر را اشغال کرده بود.
در نگاهی به گذشته، تاریخ این جزایر در 100 یا 200 سال اخیر نشان می‌دهد که همسایگان شمالی و جنوبی خلیج‌فارس سال‌ها بدون هیچ مشکلی در کنار یکدیگر زندگی مسالمت‌آمیزی داشته‌اند تا اینکه اشغالگران انگلیسی به آنجا رسیدند و آن را تغییر دادند.