جعفر قنادباشی کارشناس مسائل خاورمیانه
4 سپتامبر 2022
تارنمای ایران دیلی
برگردان، تکمیل و تنظیم علی‌اصغر شهدی
[email protected]
مذاکرات در وین برای احیای برجام و لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران به پایان خود نزدیک شده است. صرف‌نظر از اینکه توافقی منعقد شود یا خیر، یک چیز که نباید غافل بماند، دست برتر ایران نسبت به چند سال گذشته است. مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی در دستیابی ایران به چنین موقعیت برتری نقش دارند. عواملی که درواقع اعتمادبه‌نفس مذاکره‌کنندگان ایرانی را افزایش داده است.
عوامل داخلی
- عادی شدن تحریم‌ها که با مقاومت مردم ایران به دست آمد و به‌طور طبیعی حساسیت تحریم‌های جدید را کمرنگ کرده است.
- پیشرفت‌های اقتصادی به‌ویژه در عرصه شرکت‌های دانش‌بنیان که در سال‌های گذشته محسوس بوده است.
- می‌توان به شرکت‌های دانش‌بنیان در امور دفاعی اشاره کرد که حاصل آن‌ها یکی ساخت سانتریفیوژهای جدید و دیگری کار بر روی نسل‌های جدید موشک‌ها و پهپادها بوده است که بر اساس گزارش منابع خبری با فروش حجم بزرگی از این محصولات به روسیه شگفتی جهانیان را رقم زند.
- منابع نفت و گاز ایران و بحران انرژی در غرب موقعیت ایران را در مذاکره تقویت کرده است.
عوامل خارجی
1- جنگ روسیه و اوکراین به‌عنوان یک عامل خارجی و پیامدهای آن بر اقتصاد جهانی و بازارهای انرژی، اروپایی‌های تشنه انرژی و غرب را وادار کرده است تا از خود انعطاف‌پذیری بیشتری در روند مذاکرات نشان دهند. علاوه بر این، کشورهای اروپایی با بحران‌های دیگری روبرو هستند.
2- بازگشت هرچه سریع‌تر به برجام می‌تواند برای بایدن و حزب دموکرات برگ برنده در انتخابات میان‌دوره‌ای مجالس و کمی دورتر انتخابات ریاست جمهوری ایالات‌متحده باشد.
3- اروپایی‌ها از ترس از دست دادن روابط خود با ایران، در مذاکرات وین انعطاف‌پذیرتر شده و تلاش خود را برای دستیابی به توافق دوچندان کرده‌اند.
4- آخرین عامل، دعوای داخلی و عدم اطمینان به اوضاع سیاسی در داخل اسرائیل است که در سال‌های اخیر تشدید شده است.
مهم‌تر از همه، تغییر سیاست دولت ایران است که به‌جای نگاه کردن به بیرون، بر ظرفیت‌های داخلی تمرکز دارد. داشتن سیاست خارجی متعادل و تنوع بخشیدن به شرکای تجاری و سیاسی، این باور را تقویت کرده است که می‌توان کشور را بدون اتکا به غرب اداره کرد. درنتیجه این تغییر سیاست، کشورهای اروپایی متوجه شدند که به‌تدریج از ایران دور شده و کشورهای دیگر جایگزین آن‌ها در روابط سیاسی و اقتصادی می‌شوند.
سیاست منطقه‌ای ایران و توسعه روابط با کشورهای همسایه و چین و روسیه نقش مهمی در ارتقای جایگاه ایران داشته است.
اداره کشور درحالی‌که تحت تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و غرب قرار دارد، این پیام را به دشمنان داده است که با افزایش فشار تحریم‌ها به‌جز اینکه آینده روابط خود را با ایران خراب کنند به جایی نمی‌رسند و اینکه ایران توانایی غلبه بر چالش‌ها را با تنوع بخشیدن به سیاست‌های خود دارد.
همه این عناصر ایران را در موقعیت برتر پیش از توافق احتمالی برای احیای برجام قرار داده است. در صورت امضای این قرارداد، ظرفیت‌های جدیدی برای توسعه اقتصادی برای کشور فراهم می‌شود؛ و در غیر این صورت، ایران به تلاش‌های خود برای قطع اتکای خود به غرب ادامه خواهد داد.