علی خرم، کارشناس امور بین الملل
مسیر حرکت حکومت ها در حوزه سیاست خارجی با نگاهی به ژئوپولتیک آن کشور و چالش ها، تهدیدات و ظرفیت های موجود مشخص می شود. ژئوپولتیک ایران مزیت برجسته این کشور است. ایران در جایگاه فوق العاده استراتژیکی در یکی از مهمترین مناطق جهان قرار گرفته است. کشورمان قادر است پل ارتباطی بین شرق و غرب و همچنین مسیری متصل کننده جنوب به شمال باشد. فضای سرزمینی ویژه ایران در جغرافیای سیاسی جهان باعث خلق چشم انداز وسوسه کننده ای شده است. ایران با ژئوپولتیک ویژه ای که دارد از نظر اجتماعی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی در جغرافیای جهان بی نظیر است. ولی وضعیت فعلی کشور و انزوایی که در آن قرار داریم، اجازه نمی دهد از این مزیت ارزشمند بهره ببریم.
توسعه آینده کشور با توجه به چنین موقعیت جغرافیایی به طراحی سیاست های کارآمد و استفاده بهینه از کارکرد های این مزیت وابسته است. امری که توجه به آن در سایه کشمکش های سیاسی پر هزینه با جهان، مغفول مانده است. شاید تنها یکی از مزیت های اجرای برجام این باشد که ژئوپولتیک ایران را باز می کند. و ایران به شرط داشتن اراده به عنوان بازیگری اقتصادی در منطقه شناخته می شود و وارد معادلات اقتصادی منطقه خواهد شد.
اگر چه در این میان برخی از کشورها که خود را بازیگران پر وزنی در منطقه می دانند همواره از ظهور ایران وحشت زده هستند. کشور هایی مانند عربستان، ترکیه و اسرائیل، آشکارا از احیای برجام هراس دارند. اگر چه این موضوع و همسایگی با چنین روحیه و اراده هایی ناراحت کننده است اما ایران می تواند با احیای برجام و حرکت در مسیر توسعه اقتصادی با به رخ کشیدن مزیت ارتباط با ایران امنیت کشور را تامین کند.
تنش های دو سال اخیر در سطح خاورمیانه حاکی از همین اراده های دشمنانه و ناراحتی رقبا از احتمال احیای برجام و احتمال شروع رقابت منطقه ای با ایران بود. اگر چه بعد از احیای برجام هم برخی از همسایگان ایران سعی خواهند کرد به گونه ای بدون ایران به صحنه منطقه شکل دهند. اما اگر روابط ایران و غرب در سطح مطلوبی قرار بگیرد و ایران تبدیل به بازیگر رده اول منطقه شود. اراده دشمنان منطقه ای ایران به ثمر نمی نشیند.
با پایان تحریم ها ایران دست بازتری در معادلات و مسائل منطقه ای خواهد داشت و نقش آفرینی ایران در منطقه به آسانی قبل مورد مخالفت و هجمه قرار نمی گیرد. از منظر بین المللی نیز، قدرت های بزرگ روی نقش و نفوذ ایران در خاورمیانه به عنوان یک کشور استراتژیک حساب باز خواهند کرد. از این رو سرعت احیای برجام به نفع ایران است و می تواند خود را با تغییرات منطقه همگام کند و نقش بیشتر و موثرتری بگیرد.
کانون های قدرتمند داخلی که با احیای برجام مخالفت دارند و نمی خواهند چنین اتفاقی بیفتد، علاوه بر تأثیرات مخرب اقتصادی این تأخیر باید به نقش آمریکا و هم پیمانانش در منطقه توجه داشته باشند. تاخیر در احیای برجام می تواند فضای لازم را برای تنش آفرینی هرچه بیشتر اسرائیل و جریان های مخالف برجام در آمریکا فراهم کند. همچنین فرصت های سیاسی و اقتصادی ایران در منطقه را به دست کشور هایی مثل امارات و ترکیه و عربستان بسپارد.
پرسش این است که چرا باید اجازه داد که اسرائیل به راحتی در تنش آفرینی و تحرکاتی که بر علیه ایران دارد، موفق ظاهر شود و بر سر راه توافق مانع تراشی کند. ایران برای بهره بردن از مزیت های خود باید از انزوای ژئوپولتیکی خارج شود تا مقدمه بهره برداری از ظرفیت ها و شکوفایی اقتصادی کشور و به تبع آن ایجاد ارتباطات گسترده با همسایگان فراهم شود. از این رو امضای هر چه سریعتر توافق یک ضرورت است. در این خصوص باید با نگاهی آینده نگر و اقتصادی تصمیم گیری کرد.