جنگ اوکراین الگوهای اقتصادی، کشاورزی و محیط زیستی را تغییر داده است
موشک خاک و آب‌های زیرزمینی را آلوده می‌کنند
حدود شش ماه از جنگ روسیه علیه اوکراین می‌گذرد آیا امروز می‌توان با درباره تبعات زیان‌بار زیست‌محیطی این بحران سیاسی و نظامی نظر داد یا خیر؟
هر درگیری نظامی تبعات محیط‌زیستی دارد نوع درگیری و حجم آن خسارات را متفاوت می‌کند.
در مورد جنگ اوکراین تبعات آن فراتر از منطقه درگیر در جنگ است. جنگ اوکراین الگوهای اقتصادی و کشاورزی دنیا را تغییر داده است 1. چون اوکراین و روسیه دو قطب صادراتی محصولات کشاورزی بودند. امروز در نبود این صادرات مصرف کود در مزارع دنیا برای بالا بردن تولید افزایش پیداکرده است. افزایش استفاده از کود آثار مخرب خود را به دنبال خواهد داشت و این تنها یک مثال کوچک از تبعات زیست‌محیطی این جنگ است.
اروپاست سال‌ها است که تلاش می‌کند تا با الگوهای دوستدار محیط‌زیست سازگار شود؛ اما امروز تبعات جنگ اوکراین دامن اروپا را گرفته و صحبت از استفاده از سوخت‌های فسیلی در زمستان پیش رو است.
به نظر شما تأثیر جنگ‌ها چطور بر محیط‌زیست چیست و به‌طور خاص تأثیر جنگ اوکراین بر آب و خاک و هوا چیست و باید منتظر چه نوع تغییراتی در آینده باشیم؟
در جنگ‌ها اغلب صحبت از تلفات انسانی جنگ صحبت می‌شود این در حالی است خسارت زیست‌محیطی جنگ اگر بیشتر از تلفات انسانی آن نباشد کمتر از آن نیست. علت این است که درگیری‌های مسلحانه یکی از دلایل کاهش حیوانات بومی مناطق جنگی بوده و جنگ منبع انتشار گازهای گلخانه‌ای شده است. جنگ محیط‌زیست کشور درگیر را نابود می‌کند و بر محیط‌زیست کشور متجاوز هم تأثیر می‌گذارد، چون کشورهای درگیر باید از منابع خود هزینه کنند که این اتفاق محیط‌زیست را تخریب می‌کند.
موشک خاک و آب‌های زیرزمینی را آلوده می‌کنند 2. آتش‌سوزی در جریان جنگ گسترده است. کشتی‌های جنگی آب‌ها را آلوده می‌کنند. جنگ مناطق سبز را کاهش می‌دهد. کشورهای درگیر باید برای تأمین هزینه‌های جنگ دست به دامان منابع کشور شوند و ذخایر معدنی بیش از حد استخراج می‌کنند. خطر جنگ صرفاً در به کار گرفتن سلاح هسته‌ای و شیمیایی نیست. بلکه استفاده از تسلیحات متعارف هم محیط‌زیست را تهدید می‌کند. به ویژه در مواردی که سلاح باعث آتش زدن یا تخریب محیط می‌شود. اگرچه تلخی این نوع تخریب به‌اندازه جان انسان‌های از دست رفته قابل‌مشاهده نیست، اما جنگ هزینه‌های زیست‌محیطی پیدا و پنهان به جا می‌گذارد که درگذر زمان مشخص می‌شود. آثار و تبعات زیست‌محیطی جنگ‌ها تا دهه‌ها بعد از اتمام جنگ، به شکلی خاموش و ناشناس بر محیط‌زیست و مردم و حیات وحش آسیب می‌زند وزندگی بشر را به مخاطره می‌اندازد.
آیا جنگ اوکراین می‌تواند بر سیاست‌های آب و هوایی جهان تأثیر داشته باشد؟
بله تأثیر جنگ منفی است. علت این است که بحران انرژی در اروپا باعث شده تا اروپا از سبز اندیشی فاصله بگیرد. امروز اروپا برای جبران کمبود انرژی در زمستان پیش رو طرح استفاده از انرژی فسیلی بر قاره سبز مثل زغال‌سنگ را در دستور کار قرار داده است، این یعنی تأثیر منفی جنگ اوکراین.
با توجه به حمله اخیر به نیروگاه هسته‌ای «زاپروژیا» شما احتمال وقوع مجدد چنین حملاتی را چقدر جدی می‌دانید و چطور می‌توان از فجایع احتمالی انفجار هسته‌ای پیشگیری کرد؟
تخریب تأسیسات هسته‌ای اوکراین، مشکل آشکار این جنگ است. از ابتدا جهان نگران این مسئله بود. حتی توصیه می‌شد زلنسکی عاقلانه رفتار کند و بافاصله گرفتن از ناتو و جلوگیری از جنگ این تهدید جهانی را مرتفع کند. سیاستمدار و دولت‌مرد خوب و عاقل کسی نیست که خوب بجنگد، رهبر فردی است که بتواند از وقوع جنگ جلوگیری کند.
هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای، چه از سوی روسیه و چه از سوی اوکراین باشد مخاطرات فراوانی به همراه دارد. اوکراین یک‌بار این بحران را از سر گذرانده است. در سال ۱۹۸۶ انفجار در چرنوبیل منطقه را با مواد رادیواکتیو آلوده کرد و 16 هزار نفر را به کام مرگ برد. غبار رادیواکتیو به سرعت پخش شد و سطوح قابل‌تشخیص تشعشعات تا کیلومترها پیش روی کرد. جنگ اوکراین با چنین تهدید هراس‌انگیزی امروز مشکل بزرگی برای دنیا و به ویژه برای اروپا است. روسیه در عمل نشان داده که هراسی از وقوع چنین اتفاقی ندارد. ازاین‌رو وقت آن رسیده تا دنیا با هر ابزاری که در دست دارد در راستای ایجاد صلح اقدام کند و روسیه را وادار کند از اوکراین خارج شود.