پروژه انتقال آب تاجیکستان به استان های شرقی ایران توسط چه کسانی و با چه انگیزه ای کلید خورد و تا کجا پیش رفت؟
آقای شیخ حسین هاشمیان نماینده وقت رفسنجان در مجلس بودند. ایشان با خلوصی که داشتند می گفتند من می خواهم به ولایت امام رضا آب برسانم و سر گروه این حرکت شد. استان خراسان و جنوب این استان و سیستان منطقه ای خشک و کم آب بود و منابع آبی اندکی دارد و بارندگی ها حداقل است تا جاییکه حتی می توان گفت در برخی مناطق اصلا باران وجود ندارد.
انگیزه آقای هاشمیان تامین آب این مناطق بود تا ضمن تامین آب شرب به کشاورزی این مناطق کمک شود. ایشان در ارتباط با این مساله شرکتی به نام شمیم رضا تاسیس کردند. اعضای این شرکت عده ای از نمایندگان وقت مجلس از جمله نمایندگار ادوار مجلس از منطقه خراسان بودند. از جمله آقای عابدی نماینده فردوس و محسنی ثانی نماینده سبزوار و رسول منفرد و من و .. بودیم. آقای هاشمیان مقدمات سفر این هیات را به تاجیکستان فراهم کردند. ما مدت یک هفته مهمان آقای امامعلی رحمان بودیم.
در یکی از پارک های بسیار زیبای تاجیکستان از ما پذیرایی شد. آقای رحمان مهمان نوازی خوبی از ما به عمل آورد که مشخص بود که انتقال آب بدون کمترین اصطکاکی به نتیجه می رسد چون نگاه طرفین مثبت بود.
در دیدار شما با امام علی رحمان چه گذشت؟
نکته ای که در رابطه با این دیدار باید به آن اشاره کنم فراست و کاردانی شعر دوست سفیر وقت ایران در تاجیکستان به معنای واقعی دیپلماسی دوستی و برادری برقرار کرده بود تا جاییکه ما در آن یک هفته با هر مقامی از تاجیکستان که اراده گفتگو داشتیم جلسه گذاشتیم و از رییس جمهور و معاونین ایشان تا وزیر نیرو و وزیر کشاورزی و نمایندگان این کشور و هر کسی که به نحوی با موضوع پروژه مرتبط بود را دیدیم و با آن ها صحبت کردیم.
آقای امامعلی رحمان برای دیدار به ما یک ساعت وقت داده بود اما بیش از یک ساعتو نیم با ما صحبت و حرف های ما را شنید. در جلسات کلیات طرح انتقال آب مطرح شد. تاجیکستان انتقال آب به ایران را با نفت و گاز تهاتر کند.
آنها گاز و نفت و یک سری کالا های دیگر می خواستند و در مقابل از سدی که 56 میلیارد متر مکعب آب داشت، آب به ایران می دادند.این در حالی بود ما قبل از ملاقات با آقای رحمان فکر می کردیم سالی صد میلیون متر مکعب آب می توانیم از تاجیکستان بگیریم. یک هفته نشست های پر بار و نزدیکی بیش از پیش دو کشور حاصل آن سفر بود. به طور غیر مستقیم با افغانستان هم تماس حاصل شد. آن ها گفتند در قبال گذشتن مسیر انتقال آب ایران از این کشور نفت می خواهند چون ما آب داریم.
پدران ما هزاران سال بدون گاز و نفت زندگی کردند ولی بدون آب نمی توان زندگی کرد. اهمیت آب از نفت بیشتر است. در دیدار ها بر کلیات پروژه توافق شد و استقبال شایسته رییس جمهور تاجیکستان امام علی رحمان هرگز برای من فراموش شدنی نیست. جو آن روزهای تاجیکستان نسبت به ایران دوستانه بود و از هر نوع فعالیت سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی با ایران استقبال می شد.
آقای امامعلی رحمان به ما گفت درخواست آب پیش تر توسط شیخ نشین ها مطرح شده است ولی اولویت تاجیکستان ایران است.رحمان به ما پیشنهاد کرد در رابطه با انتقال آب به خلیج فارس ترانزیت آب را عهده دار شوید تا هزینه آب رسانی به نقاط کم آب کشور برای ما مجانی تمام شود. عربستان و اسرائیل هم در این حوزه تمایل به سرمایه گذاری داشتند. رحمان با تمام توان و ظرفیت خود پای کار ایران ایستاده بود تا جاییکه دقت می کرد که ارتباطات ایران با کدام کشور ها شکر آب است و سعی می کردند خواسته ایران را در مقابل تقاضاهای کشور مربوطه ارجح بدانند.
چرا این طرح با وجود تمامی منافعی که برای کشور داشت به مرحله اجرا نرسید؟ دلیل متوقف شدن پروژه انتقال آب تاجیکستان به ایران چه بود؟
ادامه داشتن این روابط و اجرای پروژه تا حدی به سیاست های کلی نظام وابسته بود. ولی آنچه که موجب عدم اجرای این پروژه شد، کارشکنی عده ای بود که بدون در نظر گرفتن منافع کشور دست به اعمالی نابخردانه زدند.
وزیر امور خارجه وقت منوچهر متکی دعوتی از یکی از مخالفین امامعلی رحمان داشت و بدون در نظر گرفتن روابط دوستانه ایران و کشور تاجیکستان و بدون توجه به منافع کشور توری برای گردش محی الدین کبیری رهبر حزب اسلامی تاجیکستان و مخالف امام علی رحمان ترتیب داد. من نمی توانم بگویم متکی از مسائل تا این حد ناآگاه بودند و چنین کاری کردند! این حرکت در مقابل رفتار دوستانه امام علی رحمان با هیات ایرانی، حرکتی پسندیده نبود. این درحالی است که روابط بین این دو شخصیت مخالف در تاجیکستان قبلا توسط وساطتت آقای هاشمی رفسنجانی به حالتی دوستانه در آمده بود. آقای رفسنجانی مساله را درز گرفته بود و وساطتت کرده بود و باعث شد این دو شخصیت تا مدتی در دولت با هم همکاری کنند ولی بعد با تعطیل کردن دفتر حزب محی الدین کبیری دوباره روابط او و امام علی رحمان تیره شده بود و کشور های منطقه در این مشکل دخالت هایی داشتند. در کنار این مساله برخی از مخالفین طرح انتقال آب تاجیکستان به ایران بدون در نظر گرفتن منافع ملی و بدون کمترین اطلاعی شروع به کارشکنی و تبلیغ منفی بر علیه این طرح کردند. یکی از نمایندگان افغانی تبار مجلس جناب آقای جواد کریمی قدوسی فقط و فقط به این دلیل که ایشان به آن هیات اعزام شده به تاجیکستان دعوت نشده بودند بخاطر منافع خودشان و بخاطر خصومت شخصی با آن جمع که دنبال این کار بودند، شروع به کارشکنی کرد تا جاییکه ادعا کرد این هیات دو میلیارد دلار پول گرفته اند و با مطرح کردن این شبهه فضای مجلس را بر علیه این طرح آلوده کرد. بلافاصله بدون هیچ کارشناسی فنی از طرف وابستگان به این گروه اعلام شد که این طرح نشدنی است. اظهار نظر های غیر کارشناسانه و غرض ورزی ها باعث مسکوت ماندن این طرح شد و مخالفان در داخل پیوسته به فضای دشمنی شدت بخشیدند. درحالیکه تمامی هزینه های سفر ما و ارتباطاتی که در تاجیکستان برقرار کردیم بدون ریالی از طرف دولت انجام شد. از طرفی دیدیم محمود احمدی نژاد با اینکه سرمایه گذاری زیادی برای سد و نیروگاه 256 میلیون دلاری "سنگ توده" و "تونل انزاب" شده بود، این سرمایه ها را به راحتی به تاجیکستان هدیه کرد!