فاطمه رسولی-روانشناس
انتخاب شغل نه‌تنها به خود فرد و توانایی‌هایش بستگی دارد، بلکه خانواده، اجتماع، وضعیت اقتصادی و دیگر عوامل نیز می‌توانند در انتخاب شغل تأثیرگذار باشند. درنتیجه شما باید تمایلات و ارزش خود را در کنار عوامل محیطی دیگر ارزیابی و پس‌ازآن شغل مناسبی را برای خود انتخاب کنید.
انتخاب شغل تنها جنبه اقتصادی و مالی ندارد، بلکه یکی از رویدادهای مهم زندگی است که بسیار در آینده تأثیرگذار خواهد بود. درنتیجه می‌توانید قبل از انجام هر کاری عوامل پیرامون خود را بررسی و سپس شغل موردنظرتان را انتخاب کنید.
یکی دیگر از عواملی که باید در انتخاب شغل به آن توجه کنیم، تأثیر انتخاب شغل بر سلامت روان است؛ این تأثیر دوجانبه است، یعنی همان‌طور که شغل بر سلامت روان تأثیرگذار است، سلامت روان هم بر شغل و عملکرد ما تأثیرگذار خواهد بود، چراکه فردی که از سلامت روانی برخوردار است به‌طورمعمول می‌تواند بر فشارهای معمول زندگی روزمره غلبه کند، رابطه خوبی با دوستان، همکاران و خانواده برقرار سازد و درنهایت زندگی سالم و موفقی داشته باشد. از طرف دیگر زمانی که شغل فرد ازلحاظ روانی مناسب او باشد سلامت روان او را نیز تأمین می‌کند و فرد می‌تواند از حداکثر توانایی‌ها و استعداد‌های خود در راستای انجام فعالیت‌های شغلی‌اش بهره ببرد.
در طول صد سال اخیر، همیشه روان‌شناسانی سعی داشته‌اند با اندازه‌گیری و سنجش بعضی خصوصیات و ویژگی‌های رفتاری، به پیش‌بینی‌هایی درباره رفتار فرد در آینده، ازجمله «انتخاب شغل» نائل آیند؛ اما رفتارهایی مانند «انتخاب شغل»، دارای ابعاد گوناگونی هستند؛ آن‌قدر گوناگون که کار پیش‌بینی را مشکل می‌کنند.
اگرچه شخصیت، یک کلیت روانی است که انسانی را از انسان دیگر متمایز می‌کند و نمی‌توان تعریفی صرفاً ذهنی برای آن ارائه داد، باوجوداین شناخت هر کسی، سرنخ‌هایی برای درک رفتارهای وی (مانند انتخاب شغل او) به دست می‌دهد.
شخصیت هر کس را یک سری خصلت‌ها تشکیل می‌دهند که هم آشکار و هم پنهان هستند. به‌طور مثال جریان تصمیم‌گیری، یکی از خصلت‌های شخصیتی است که با خصوصیات دیگر فرد، ارتباط نزدیک دارد. «جان هالند» ازجمله روان‌شناسانی است که می‌گوید: «انتخاب شغل، بیانگر نوع شخصیت فرد است». بدین‌صورت شش نوع «شخصیت» را در جریان انتخاب انواع شغل‌ها شناسایی و معرفی کرده است که عبارت‌اند از:
1- شخصیت واگرا: کسانی که اعمال عینی را به فعالیت‌های ذهنی ترجیح می‌دهند، مانند عکاسان.
2- شخصیت هوشمند: کسانی که احساس مسئولیت خوبی دارند و بیشتر به فعالیت‌های ذهنی می‌پردازند تا عملی، مانند ریاضیدانان.
3- شخصیت اجتماعی: افرادی که روحیه کمک کردن و برقراری ارتباط با دیگران در آن‌ها دیده می‌شود، مانند معلمان.
4- شخصیت قراردادی: افراد وسواسی، حسابگر و منظمی که در پی اصول و قواعد هستند، مانند بازرسان.
5- شخصیت هنرمندانه: افراد احساساتی که علاقه‌مند به بیان احساساتشان از راه هنر هستند، مانند هنرپیشگان تلویزیون و سینما.
6- شخصیت کاسب‌کارانه: افراد ماجراجو که از رقابت لذت می‌بردند، مانند مدیران اقتصادی.
همچنین در اکثر مطالعات «انتخاب شغل»، معلوم شده است: آن عده که شناخت و پندار واقعی از خود دارند (خودپنداره آن‌ها خیالی، توهمی و... نیست)، در انتخاب شغل، استوارتر و باثبات‌ترند. پژوهش‌های مبتنی بر روش‌های علمی نشان داده است که کسانی که دارای خصوصیات شخصیتی مشخص هستند، به‌سوی مشاغلی خاص کشیده شده‌اند. البته همان‌طور که در ابتدا گفتیم عوامل دیگری هم در انتخاب شغل نقش دارند و شخصیت فرد می‌تواند یکی از این عوامل باشد.