رئیس گروه تحقیقات و مهندسی حفاظت از آب و خاک گفت: میانگین سالیانه فرسایش خاک در جهان 2.2 تن در هکتار است این در حالی است که در ایران متوسط سالیانه فرسایش خاک در کشور با توجه به بررسی‌ها اخیر حدود 16.5 تن در هکتار است و این نشان می‌دهد که بیش از 7 برابر میانگین جهانی در ایران خاک فرسایش می‌شود.
حمیدرضا پیروان در گفت‌وگو با ایلنا، با اشاره به میزان فرسایش خاک در ایران افزود: میانگین سالیانه فرسایش خاک در جهان 2.2 تن در هکتار است این در حالی است که در ایران متوسط سالیانه فرسایش خاک در کشور با توجه به بررسی‌ها اخیر حدود 16.5 تن در هکتار است و این نشان می‌دهد که بیش از 7 برابر میانگین جهانی در ایران خاک فرسایش می‌شود. وی بابیان اینکه در بحث فرسایش خاک، فرسایش مجاز و فرسایش قابل‌تحمل اهمیت ویژه دارد، تصریح کرد: فرسایش خاک و بازتولید آن تحت تأثیر شرایط اقلیم خاص آن منطقه است و ازآنجایی‌که حدود 80 درصد از کشور در اقلیم خشک واقع‌شده است همچنین بیش از 70 درصد از سازنده‌ای زمین‌شناسی که بستر تولید خاک را تشکیل می‌دهند فرسایش پذیرند ازاین‌رو میزان خاک‌زایی در ایران نسبت به نرم جهانی پایین‌تر است به همین دلیل اراضی کشور به‌شدت در معرض فرسایش خاک قرار گرفته‌اند.
دلایل فرسایش خاک
پیروان درباره دلایل میزان فرسایش خاک در کشور، گفت: شرایط اقلیمی، وضعیت زمین‌شناسی و سنگ بستر خاک به لحاظ طبیعی در بعد فرسایش خاک تأثیر مستقیم می‌گذارد. این مقام مسئول تغییر کاربری اراضی را مهمترین عامل انسانی در فرسایش خاک دانست و افزود: تغییر کاربری اراضی تحت عناوین مختلف چون توسعه مراکز صنعتی، تجاری و شهری و .... انجام می‌شود که باعث فرسایش تشدیدی خاک شده است. رئیس گروه تحقیقات و مهندسی حفاظت از آب و خاک با اشاره به ضعف در مدیریت آمایش سرزمین، گفت: مدیران و سیاست‌گذاران ملاک و معیار مشخصی برای تبیین و راهبرد در بحث آمایش سرزمین ندارند ازاین‌رو در این بخش تصمیمات مقطعی گرفته می‌شود و ما شاهد سرعت در تغییرات کاربری هستیم.
خاک قربانی ساخت مسکن
وی ادامه داد: برای ساخت مسکن‌های عمومی اراضی کم شیب که عموما اراضی کشاورزی بودند اولویت دارند. به‌عنوان‌مثال در نهضت ملی مسکن بیان‌شده است که خاک‌های رده 1 و 2 در این طرح مستثنا هستند اما خاک‌های رده 6 را می‌توان برای اجرای این طرح واگذار کرد.
این پژوهشگر حوزه آب و خاک تصریح کرد: خاک‌هایی که محدودیت کشت دارند مانند خاک‌های شور و خاک‌هایی که میزان همایش‌های آنها زیاد است می‌توان با اصلاح خاک آنها را به عرصه کشاورزی بازگرداند. اما متأسفانه حجم وسیعی از اراضی کشاورزی با تصمیمات مقطعی از دست رفته است و تحت عنوان تولید مسکن ارزان، قانونی واگذارشده‌اند این مسئله در آینده نه‌چندان دور امنیت غذایی کشور را به مخاطره می‌اندازد. وی بابیان اینکه حدود 10 میلیون هکتار از اراضی کشور دیمی است، افزود: حدود 8.5 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی آبی است در مجموع حدود 12 درصد از اراضی کشور جزو خاک کشاورزی محسوب می‌شود. باید این نکته را در نظر داشت که ایران علاوه بر محدودیت آب محدودیت خاک نیز دارد که متأسفانه آن گونه که باید از اراضی کشاورزی بهره کاربردی نمی‌گیریم. اراضی کشاورزی رهاشده بیش‌ترین فرسایش خاک را دردارند و مهمترین عامل تولید ریز گرد و گردو غبار محسوب می‌شوند.
راهکار
وی با اشاره به راهکارهای کاهش فرسایش خاک، گفت: باید در این زمینه برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشیم. متأسفانه اراضی و منابع طبیعی ملی تحت عنوان اراضی دولتی معرفی می‌شوند ازاین‌رو مردم را در مقابل دولت قرار می‌دهیم و یک انگیزه ایجاد می‌شود که افراد عادی به این اراضی تعدی کنند اما اگر در این بخش فرهنگ‌سازی شود مردم به این باور می‌رسند که جنگل‌ها و مراتع نعمت‌های خدادادی هستند که باعث تداوم نسل‌های بشر می‌شوند و می‌توان از این اراضی بهره‌برداری اقتصادی درستی کرد. پیروان با اشاره به لزوم تقویت حس مشارکت عمومی در اراضی ملی، گفت: متأسفانه به معیشت آبخیزداری‌ها توجه نکردیم به همین دلیل نمی‌توان داشته باشیم که آنها جنگل و دیگر منابع ملی را از بین نبرند پس برنامه‌ریزی در ارتباط با مسائل معیشتی باید در اولویت قرار بگیرد. وی در پایان افزود: تجربه نشان داده است در برخی مناطق اقدامات در بحث درآمدزایی و گردشگری متناسب با شرایط طبیعی آن منطقه نیست به همین دلیل باید هرگونه مداخله دولت متناسب با فرهنگ عمومی آن منطقه باشد که متأسفانه کمتر به این نکته توجه می‌شود.
۱۳۰ میلیارد مترمکعب آب بلعیده شد
یک کارشناس حوزه آب گفت: اگر روی حفظ آب زیرزمینی متمرکز نشویم از بحران آب عبور کرده و به بحران خاک می‌رسیم و فرونشست زمین یکی از اثراتی است که عدم توجه به آب زیرزمینی در پی دارد. در همین ارتباط ابراهیم رئیسی در گفت‌وگو با ایلنا، اظهار داشت: چون آب‌های زیرزمینی جلوی چشم نیستند انسان‌ها نمی‌دانند که چطور این آب‌ها از بین می‌روند، تالاب، رودخانه و چشمه اگر خشک شود و از بین برود به چشم می‌آید اما در مورد پایین رفتن سطح آب سفره‌های زیرزمینی و کاهش میزان آن در جهان و کشور کسی خبر ندارد و باید منتظر باشیم که عوارضی به وجود آید تا ما متوجه آن شویم، وقتی سطح آب چاه پایین می‌رود، یک کشاورز متوجه می‌شود و برای اینکه این کمبود را مریی کند عمق چاه را افزایش می‌دهد، بنابراین یکی از روش‌هایی که افت آب زیرزمینی را مریی می‌کند و ما متوجه می‌شویم که به‌طور فن چه اتفاقی افتاده عمیق‌تر شدن چاه‌های تأمین آب در بخش کشاورزی است. وی بابیان اینکه تمرکز بر اقتصاد آب زیرزمینی در راستای شعار امسال روز جهانی آب است، خاطرنشان کرد: زمانی ما به آب زیرزمینی تجدید پذیر می‌گفتیم، زیرا میزان ورودی با میزان مصرف تناسب داشت، اما وقتی میزان برداشت از ورودی بیشتر شود به شرایط غیرتجدیدپذیر می‌رسیم، اکنون 130 میلیارد مترمکعب کاهش سطح منابع آب زیرزمینی داریم که اگر قرار باشد به حالت قبل برگردد ابتدا باید این 130 میلیارد مترمکعب کسری را جبران کنیم، فراموش نکنیم که حتی به‌طور تجمعی هر سال هم به این رقم اضافه‌تر می‌شود یعنی میزان برداشت از میزان بارگذاری سفره‌های آب هرساله بیشتر می‌شود.
رئیسی تاکید کرد: ما نمی‌توانیم آبی به آبخوان‌ها بازگردانیم مگر اینکه مصرف را کم کنیم در غیر این صورت آبی وارد آبخوان نمی‌شود، یعنی باید میزان مصرف مهمترین مصرف‌کننده آبخوان یعنی کشاورزی را تحت‌تاثیر قرار دهیم، کشاورزان برای معیشت و حفظ محصول از آبخوان‌ها برداشت می‌کنند در یک برنامه حفظ آب‌های زیرزمینی باید رابطه درستی بین آب، غذا و معیشت مردم ایجاد شود، از یک طرف کشور برای غذا نیاز به آب دارد در عین حال کشاورز برای معیشت نیاز به کشاورزی دارد، اگر قرار باشد سیاست ما حفظ منابع آب زیرزمینی باشد جدا از افزایش بهینه مصرف مدتی باید با حفظ معیشت، کشاورزان استفاده از این آب قدغن شوند و از راه‌های دیگر درآمد کسب کنند.