25 ژوئن 2021
ستاد هیئت تحریریه
تارنمای المانیتور
برگردان علی‌اصغر شهدی
[email protected]
حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران «بوروکراسی پارلمانی» را مقصر تأخیر در لغو تحریم‌های آمریکا می‌داند که تقریباً طی سه سال گذشته اقتصاد ایران را به‌زانو درآورده است. وی در مراسم افتتاح یک پروژه نفتی در 24 ژوئن گفت: «دولت من در رابطه با رفع تحریم‌ها كار خود را انجام داده، ولی در انتظار تصمیم این یا آن كمیته پارلمان ماندن است که کارها را معطل گذاشته است.»
این نظرات با اشاره به مجلس مملو از منتقدان وی صورت گرفت. به نظر می‌رسد قوه مقننه تلاش کرده تا توافق میان دولت روحانی و قدرت‌های بزرگ جهانی در راستای احیای توافق هسته‌ای ایران را که به‌طور رسمی تحت عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شناخته می‌شود، پیچیده‌تر کند.
مجلس در ماه دسامبر از طریق طرحی با ضرب‌الاجل‌های غیرمنطقی و گنجاندن شرایط تقریباً غیرممکن برای طرف آمریکایی، ترمزی را در مسیر روحانی به سمت احیای برجام اعمال کرد. این لایحه شکاف بین دولت و قانون‌گذاران سرسخت را به حوزه عمومی کشاند و رئیس‌جمهور را با رئیس مجلس سرشاخ کرد. بااین‌حال روحانی مجبور شد با اجرای این قانون قرص تلخ را ببلعد.
چهارشنبه گذشته روحانی بار دیگر از ندادن اختیارات لازم به عراقچی مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران ابراز نگرانی و ناامیدی کرد. روحانی از تلاش تندروها برای به تعویق انداختن توافق انتقاد کرد و گفت: «اگر او (عراقچی) اختیار کافی داشته باشد همین امروز می‌تواند معامله را نهایی کند.»
تیم مذاکره‌کننده ایرانی در سه ماه گذشته، برای تسریع در احیای برجام که ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا در ماه مه 2018 از آن خارج شد، بین تهران و وین در حال رفت‌وآمد بوده است. دولت جو بایدن اکنون به‌طور غیرمستقیم درگیر گفتگوهایی است که بین ایران و پنج طرف دیگر معروف به گروه کشورهای 1 + 4 یا روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان جریان دارد.
روحانی و اعضای دولت وی در موقعیت‌های مختلف نسبت به یک معامله در افق نزدیک خوش‌بینی نشان داده‌اند. در جدیدترین مورد، محمود واعظی رئیس بانفوذ دفتر روحانی گفت که توافق‌نامه بر سر سخت‌ترین نقطه مذاکرات، یعنی لغو تحریم‌ها علیه افراد و نهادهای مرتبط با دفتر آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب، حاصل‌شده است. واعظی همچنین اطمینان خاطر کرد که در این معامله همه تحریم‌های اقتصادی ازجمله تحریم‌هایی که صنعت نفت، حمل‌ونقل و بانکداری ایران را هدف قرار داده، از بین خواهد رفت. البته این سخنان واعظی توسط واشنگتن رد شده است. یک مقام وزارت امور خارجه که نخواست نامش فاش شود، اظهار داشت: «حداقل یک پیش‌نویس باید از قبل در دسترس باشد تا حل همه مسائل این معامله بتواند محقق شود.»
مذاکرات وین اکنون برای رایزنی‌های بیشتر نمایندگان با پایتخت‌های خود به تعویق افتاده است. برای روحانی در حال حاضر یک برجام احیا شده، هدف کلیدی در جهت تعقیب روزهای باقیمانده تا قبل از خداحافظی با اعضای دفترش خواهد بود؛ دفتری که به ابراهیم رئیسی خواهد رسید. رئیس‌جمهور جدید ایران یک «نه» صریح برای گفتگوهای مستقیم با همتای آمریکایی خود صادر کرده است. بااین‌حال او با سر تکان دادن، مذاکرات در حال انجام وین را به سبک خودش تأیید کرده است.
رئیسی در آستانه انتخاباتی که با کمترین میزان مشارکت در تاریخ جمهوری اسلامی برگزار شد، مبارزات خود را بر روی اصلاح اقتصاد و بهبود معیشت عمومی تحت‌فشار تحریم‌های آمریکا متمرکز کرده بود. به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور جدید و تندروهای پشت سر او سهم بالقوه اقتصاد بدون تحریم در نزد افکار عمومی را به‌خوبی تشخیص داده‌اند و اینکه در نبرد بین میانه‌روها و تندروها برای رفع تحریم‌ها، گروه اخیر مصمم بودند تا مانع از دستیابی روحانی به چنین اعتباری شوند.