نشانههای تازه از وضعیت منابع آبی کشور، نگرانیها درباره کمآبی زمستانی و سال آینده را تشدید کرده است. بر اساس دادههای رسمی، ایران بیسابقهترین افت در پوشش برف طی دو دهه اخیر را تجربه میکند؛ موضوعی که در کنار کاهش آورد سدها، تصویر نگرانکنندهای از آینده تأمین آب ترسیم کرده است. دادههای برفسنجی ماهوارهای در ۱۸ آبان ۱۴۰۴ از کاهش شدید پوشش برف در ارتفاعات حکایت دارد. میزان برف موجود نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹۸.۶ درصد و در مقایسه با میانگین ۲۰ سال گذشته ۹۹.۸ درصد کمتر شده است؛ رقمی که کارشناسان آن را «افت بیسابقه» میدانند.
تأمین آب شرب
این در حالی است کاهش برف مستقیماً باعث افت آورد سدها و رودخانهها میشود و این موضوع میتواند تأمین آب شرب شهرهای بزرگ را در تابستان با محدودیت، افت فشار و حتی قطعی دورهای مواجه کند. بخش کشاورزی نیز از این وضعیت مصون نیست و کاهش آب سطحی احتمال کاهش سطح زیرکشت و افت تولید محصولات را افزایش میدهد.
پیامدهای کم آبی
همزمان با افت منابع سطحی، برداشت از سفرههای زیرزمینی شدت میگیرد؛ اتفاقی که خطر فرونشست زمین، کاهش دبی چاهها و خشک شدن قنوات را افزایش میدهد. کارشناسان هشدار میدهند که کاهش برف همچنین موجب خشکتر شدن خاک، فرسایش بیشتر و شکلگیری کانونهای جدید گردوغبار میشود و میتواند اکوسیستمهای آبی و زیستگاههای حیاتوحش را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین کاهش ذخایر برفی، پایداری منابع آب را کاهش میدهد و در صورت تداوم، احتمال بروز تنشهای آبی، محدودیتهای توسعه و جابهجایی جمعیت در برخی مناطق کشور وجود خواهد داشت.
افت مخازن آب
محمد جوانبخت، معاون وزیر نیرو و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، وضعیت سدهای کشور را «نگرانکننده» توصیف و اعلام کرده بود که بسیاری از سدهای اصلی تأمینکننده آب شرب در شهرهایی مانند تهران، بندرعباس، تبریز و اراک با افت کمسابقه مخازن روبهرو بودهاند. به گفته او، سد کمال صالح عملاً خالیشده و چهار سد اصلی تهران نیز به شرایطی رسیدهاند که مشابه آن در سابقه بهرهبرداریشان دیده نشده است.
سدهای خالی
جوانبخت از کاهش شدید آورد سد شهید کاظمی بوکان، منبع اصلی تأمین آب تبریز، خبر داد؛ سدی که در سالهای پرآب بیش از یک میلیارد مترمکعب آورد داشت، اما امسال تنها ۳۰۷ میلیون مترمکعب آب دریافت کرده است. وضعیت سد دوستی، منبع عمده آب شرب مشهد نیز مشابه است و حجم موجود مخزن آن اکنون به کمتر از پنج درصد رسیده است. طبق آخرین آمار بخش قابلتوجهی از سدهای کشور هماکنون تنها در حدی از حجم مخزن خود آبدارند که برای حفظ پایداری سازهای لازم است؛ حجمی که نقشی در تأمین آب شرب، کشاورزی یا صنعت ایفا نمیکند و نشانهای از شکنندگی بیشازپیش منابع آبی کشور است.
اولین عملیات بارورسازی ابرها
سرپرست سازمان توسعه و بهرهبرداری فناوریهای نوین آبهای جوی از انجام اولین عملیات بارورسازی ابرها در سال آبی جاری خبر داد. محمدمهدی جوادیان زاده - سرپرست سازمان توسعه و بهرهبرداری فناوریهای نوین آبهای جوی اظهار کرد: اولین عملیات پروژه بارورسازی ابرها در سال آبی ۱۴۰۴- ۱۴۰۵ روز ۲۴ آبان ماه در منطقه شمال غرب کشور و حوضه آبریز دریاچه ارومیه انجام شد. وی افزود: با توجه به عبور سامانه بارشی مناسب به کشور، این عملیات با اعزام یک فروند هواپیمای مجهز به تجهیزات بارورسازی ابرها به منطقه انجام شد. طبق اعلام وزارت نیرو، جوادیان زاده تأکید کرد: تلاش میکنیم تا این عملیات بر روی همه سامانههای واردشده به کشور که مساعد بارورسازی هستند انجام شود.
وی در ادامه در خصوص اجرای این پروژه در استان تهران نیز گفت: هنوز سامانه بارشی مناسبی برای این عملیات در تهران دیده نشده است. در حال بررسی و کنترل هستیم و بهمحض اعلام مناسب بودن آن، عملیات بارورسازی انجام خواهد شد. وی افزود: همچنین یک سامانه ضعیفی برای همین روز در منطقه کوهرنگ استان چهارمحال و بختیاری پیشبینی میشود که پس از بررسی و اعلام مناسب بودن، عملیات بارورسازی بر آن نیز انجام خواهد شد. این عملیات تا نیمه اردیبهشتماه سال آینده چه با هواپیما و چه با پهباد ادامه خواهد داشت و چنانچه که سامانههای مناسب این امر در کشور وجود داشته باشد تا پایان اردیبهشت ماه ادامه خواهد یافت.