جهان امروز، بدن دیگر یک کالبد زیستی نیست؛ بلکه به بستری برای بازنمایی هویت، احساس و معناهای اجتماعی تبدیلشده است. جوانان بیش از هر گروه دیگری از بدن خود بهعنوان «زبان خاموش هویت» بهره میگیرند. در این میان، «تتو و پیرسینگ» دو جلوه مهم این تحولاند؛ رفتارهایی که روزگاری نشانه طغیان و انحراف دانسته میشدند؛ اما امروز در قالب انتخابی زیباییشناسانه و بیان فردیت بازتعریف شدهاند.
*پیرسینگ چیست؟
«پیرسینگ» (Body Piercing) به عمل سوراخ کردن بخشهایی از بدن برای نصب زیورآلات زینتی گفته میشود. این رفتار از گذشته در آیینها و فرهنگهای بومی ریشه داشته و امروز در میان نسل جوان، به یکی از ابزارهای بیان هویت و سلیقه شخصی بدل شده است.
*پدیده جهانی
«تتو» و «پیرسینگ» در دهههای گذشته به پدیدهای جهانی تبدیلشدهاند. پژوهشهای بینالمللی نشان میدهد حدود ۴۰ درصد از جوانان ۱۸ تا ۳۵ سال در کشورهای توسعهیافته، حداقل یک تتو یا پیرسینگ دارند. در آمریکا، بریتانیا، آلمان و استرالیا، این رفتار را نهتنها پذیرفتهاند؛ بلکه بخشی از سبک زندگی مدرن محسوب میشود. حتی در محیطهای کاری، نگاه منفی به این نوع آرایش بدن تا حد زیادی از بین رفته است. اما این پدیده محدود به جهان غرب نیست. در کشورهای آسیایی، آمریکای جنوبی و خاورمیانه نیز تتو و پیرسینگ در حال گسترش است. در ایران هم، بهویژه میان نسلهای جوانتر، این رفتار به شکلی از ابراز هویت، استقلال و تمایز از نسلهای پیشین تبدیلشده است؛ هرچند هنوز در تقابل با برخی ارزشها و هنجارهای فرهنگی قرار دارد.
بدن میدان معنا و مقاومت
از دید جامعهشناسی، بدن تنها موضوع زیستشناسی نیست، بلکه صحنه بازنمایی قدرت، ارزش و مقاومت فرهنگی است. جوانان با تغییر در ظاهر بدن خود میکوشند روایت تازهای از خویشتن ارائه دهند؛ روایتی که با هنجارهای سنتی یا الگوهای تحمیلی رسانهها متفاوت است. تتو و پیرسینگ را میتوان زبان نمادین نسل جدید دانست؛ زبانی که از طریق آن، احساسات، اعتراضها و حتی رنجهای شخصی بیان میشوند. درعینحال، این رفتارها نماد فردگرایی مدرن هستند؛ تلاشی برای تمایز از دیگران در جهانی که رسانهها پیوسته الگوهای زیبایی را بازتولید میکنند. «آنتونی گیدنز» این وضعیت را «فردیت در عصر جهانیشدن» مینامد؛ عصری که انسان برای متفاوت بودن، ناخواسته از الگوهایی جهانی پیروی میکند.
*بازتعریف بدن در جامعه در حال گذار
جوامعی چون ایران که در آن هنوز مرز میان سنت و مدرنیته پررنگ است، تتو و پیرسینگ میتوانند نوعی اعتراض خاموش و تلاش برای بازتعریف خود باشند. جوانان در این فضا بدن خود را به عرصه بیان تبدیل میکنند؛ جایی برای گفتنِ ناگفتهها و نشان دادنِ نادیدهها. جامعهشناسان برجسته بدن، معتقدند که در دنیای امروز، بدن به میدان کشمکش میان قدرت و هویت بدل شده است. از این منظر، پیرسینگ و تتو را میتوان تلاشی برای بازپسگیری مالکیت بدن در برابر فشارهای فرهنگی و رسانهای دانست.
*سخن پایانی
تتو و پیرسینگ، هرچند در ظاهر شکلی از زیبایی به نظر میرسند، اما در لایههای عمیقتر، نشانهها تحول فرهنگی، جستوجوی معنا و آزادی شخصی هستند. بدن جوان امروز دیگر تنها پوستهای طبیعی نیست؛ بیانیهای اجتماعی است که از درون آن میتوان اضطرابها، امیدها و میل به خویشتنِ آزاد را شنید.