ایران با بحرانهای جدی در حوزه انرژی مواجه است که نه تنها باعث کاهش ظرفیت تولید بسیاری از صنایع کشور در فصول گرم سال میشود، بلکه نشاندهنده نیاز فوری به بازنگری در سیاستهای انرژی کشور است. برخی از مسئولان هنوز بر این باورند که ایران میتواند با تکیه بر الگوی سنتی فروش نفت خام، جایگاه خود را در بازار انرژی جهانی حفظ کند، اما با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش تقاضا برای سوختهای فسیلی، این رویکرد دیگر پاسخگوی نیازهای کشور نیست.
ایران در موقعیتی استراتژیک قرار دارد و منابع غنی فسیلی آن میتواند فرصتی برای تبدیل به یک تأمینکننده انرژی پاک فراهم کند. با تابش مداوم خورشید و منابع سیلیس فراوان، ایران پتانسیل بالایی در تولید انرژی خورشیدی دارد. ایران از نظر پتانسیل فنی تولید انرژی خورشیدی در میان پنج کشور برتر جهان قرار دارد، اما سهم این انرژی در تأمین برق کشور هنوز کمتر از یک درصد است.
چین، بزرگترین تولیدکننده و مصرفکننده انرژی خورشیدی جهان، میتواند شریک استراتژیکی برای ایران در توسعه انرژیهای تجدیدپذیر باشد. ایران با درک اهداف اقتصادی چین و نیاز این کشور به زیرساختهای انرژی در پروژه «یک کمربند، یک راه»، میتواند از این فرصت بهرهبرداری کند و به راهاندازی زنجیره تولید صفحات خورشیدی و سلولهای فتوولتائیک بپردازد.
یکی از مشکلات عمده ایران در مسیر توسعه انرژیهای تجدیدپذیر، خامفروشی منابع طبیعی است. سیلیس که به «طلای سفید انرژی» شهرت یافته و ایران یکی از بزرگترین ذخایر آن را دارد، هنوز عمدتاً به صورت خام صادر میشود. ایران میتواند با فرآوری این منابع در داخل کشور، ارزش افزوده ایجاد کند و از آن برای تولید فناوریهای پیشرفته استفاده نماید. این نه تنها به بهبود اقتصاد کشور کمک خواهد کرد بلکه باعث ایجاد فرصتهای شغلی در صنایع مرتبط با انرژیهای تجدیدپذیر خواهد شد. احداث کارخانههای تولید سلولهای فتوولتائیک و راهاندازی شرکتهای دانشبنیان در این حوزه میتواند هزاران فرصت شغلی جدید ایجاد کند.
ترکیب منابع طبیعی غنی، موقعیت ژئوپلیتیکی و ظرفیتهای صنعتی ایران میتواند این کشور را به یک بازیگر کلیدی در عرصه انرژی پاک تبدیل کند. ایران باید از ظرفیتهای داخلی خود برای تولید پنلهای خورشیدی، از استخراج سیلیس تا تولید ویفر و سلولهای فتوولتائیک استفاده کند. این استراتژی میتواند ایران را نه تنها در بازار داخلی، بلکه در بازار جهانی انرژی پاک به یکی از بازیگران اصلی تبدیل کند.
برای تحقق این هدف، سه رکن ضروری وجود دارد: فناوری، سرمایه و ثبات سیاستی. در این زمینه، چین میتواند به عنوان یک شریک راهبردی، فناوری و سرمایه مورد نیاز ایران را تأمین کند. از سوی دیگر، برای موفقیت در این مسیر، ایران نیاز به ثبات سیاستی و تصمیمگیری بلندمدت دارد. بهجای واردات صرف تجهیزات، ایران میتواند با چین توافقاتی برای سرمایهگذاری در تولید پنلها و سلولهای فتوولتائیک در داخل کشور امضا کند که این میتواند نقطه عطفی در روابط اقتصادی دو کشور باشد.
توسعه انرژی خورشیدی در ایران نه تنها میتواند به تأمین انرژی داخلی کمک کند، بلکه میتواند به ایجاد ثبات منطقهای نیز کمک کند. همکاری با کشورهای همسایه مانند عراق، پاکستان و ترکیه در پروژههای مشترک انرژی خورشیدی میتواند بستر جدیدی از همکاریهای اقتصادی و امنیتی در خاورمیانه فراهم کند و به تأمین امنیت انرژی در این منطقه کمک نماید.
در نهایت، آینده ایران در نظم نوین جهانی به نوع مواجههاش با «گذار انرژی» بستگی دارد. اگر ایران همچنان به صادرات نفت و گاز متکی باشد، نه تنها فرصتهای جدید اقتصادی را از دست خواهد داد، بلکه از رقابت در بازارهای جهانی عقب خواهد ماند. اما اگر ایران با درک تغییرات جهانی به سمت تولید انرژی پاک، بومیسازی فناوری و همکاری با کشورهای نوظهور مانند چین حرکت کند، میتواند به یک شریک راهبردی در زنجیره انرژی جهانی تبدیل شود و از صادرکننده مواد خام، به بازیگر پیشرو در عرصه انرژی پایدار بدل گردد.
با این رویکرد، ایران میتواند نه تنها به یکی از صادرکنندگان انرژی پاک و فناوریهای مرتبط تبدیل شود، بلکه در ساختار جدید اقتصادی و سیاسی جهان نیز نقشی تعیینکننده ایفا کند.
برگرفته از: دیپلماسی ایرانی