ستاره صبح-
در یکی دو سال گذشته تقریباً روزها و هفته‌هایی نبود که در رسانه‌های ایران خبری درباره مواضع مسئولان و صاحبنظران ایرانی در خصوص پیوستن به لوایح FATF منتشر نشود. برای مثال رئیس‌جمهور و معاونانش بارها گفتند که قرار گرفتن در لیست سیاه FATF، ضربه سنگینی به اقتصاد است و مردم بایستی نسبت به ابعاد مختلف آن اطلاع و آگاهی داشته باشند. اما بااین‌حال افراد و گروه‌های بسیاری در داخل با پیوستن ایران به این لوایح مخالفت می‌کردند.
منطق مخالفان چیست؟
در این زمینه بررسی منطق مخالفان هم می‌تواند جالب‌توجه باشد. برخی از آنان معتقدند که هیچ اتفاق جدیدی برای ایران با پذیرش شروط FATF رخ نخواهد داد چون با تحریم‌های فعلی عملاً ما دارای محدودیت‌های مالی هستیم. برای مثال سید حسین نقوی حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم در گفت‌وگو با ایسنا، در توضیح تبعات قرارگرفتن ایران در لیست سیاه گروه اقدام ویژه مالی (FATF) به دلیل تعیین تکلیف نشدن لوایح الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم (CFT) و کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی (پالرمو) در مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته بود: «قرارگرفتن در لیست سیاه FATF به معنای محدودیت‌های مالی، پولی و بانکی است. ما در حال حاضر در حوزه پولی، مالی و بانکی تحریم هستیم و عملاً نمی‌توانیم هیچ اقدامی انجام دهیم، لذا عدم تصویب لوایح مدنظر FATF و اتمام مهلت آنها به ایران هیچ تأثیری بر روی تحریم‌ها و فعالیت‌های اقتصادی ما نمی‌گذارد، چون آنها دیگر نمی‌توانند محدودیت جدیدی برای ما اعمال کنند. استدلال موافقان این است که اگر ما شروط FATF را نپذیریم حتی نمی‌توانیم با عراق و کشورهای همسایه مبادلات پولی و مالی داشته باشیم. سؤال این است که مگر اکنون می‌توانیم این کار را انجام دهیم؟. ما در حال حاضر نفت می‌فروشیم، اما پول برنمی‌گردد ما نمی‌توانیم مبادلات مالی با چین، روسیه، کشورهای جنوب شرق آسیا و حتی عراق داشته باشیم، لذا وقتی تحریم‌های ثانویه آمریکا مانع هرگونه فعالیت‌های پولی، بانکی و مالی ما می‌شود دیگر قرار گرفتن در لیست سیاه FATF تأثیری بر فعالیت‌های مالی نخواهد گذاشت.»
استفاده از فرصت تازه
ستاره صبح در این خصوص به سراغ یک صاحب‌نظر اقتصادی برجسته رفت تا نظر او را جویا شود. دکتر مهدی پازوکی، اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با خبرنگار ما درخصوص موانع تصویب لوایح FATF و مسکوت ماندن آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام، گفت: «این روزها مخالفان دولت از برخی تریبون‌ها برای حمله به روحانی و کابینه‌اش استفاده می‌کنند؛ بدون آن‌که دلیل اصلی مشکلات را ریشه‌یابی کنند و مشکلات را به پاستور و میرداماد و جاهای دیگر ربط می‌دهند. بدون شک پس از شکست ترامپ و ناکامی او برای حضور دوباره در کاخ سفید، شاهد تغییر و فضای متفاوت با دوران ترامپ در سیاست‌های ایالات‌متحده خواهیم بود، اما مشکل کنونی اقتصاد ایران را باید متوجه سیاست‌های خودمان بدانیم و با تغییر این سیاست‌ها در راستای تأمین منافع مردم از فرصت تازه در سیاست خارجی حسن استفاده را ببریم. اگر با تکیه‌بر عقلانیت و تدبیر در جهت منافع ملی کشور حرکت کرده و سیاست‌هایمان را بر این منوال استوار کنیم، موفق خواهیم بود. اما اگر روش احساسی و هیجانی را در برنامه‌ریزی سیاست‌ها بناکرده و اعمال کنیم، بدون تردید، زیان جدی خواهیم دید. کما اینکه در بسیاری از موارد تاکنون شاهد اعمال این‌گونه از سیاست‌ها بوده‌ایم.»
مذاکره برای منافع ملی
این اقتصاددان برجسته با بیان اینکه «مذاکره یک ابزار برای تأمین منافع ملی کشورها است بنابراین باید از این ابزار استفاده کرد» گفت: «من باسیاست عدم تعامل با جهان مخالف هستم و اعتقاددارم که خط قرمز دولت باید تأمین منافع ملی باشد. کافی است نگاهی به تجربه همسایه غربی خود بیندازیم و کمی هم از عراق یاد بگیریم. این کشور در حال حاضر تلاش می‌کند جای ایران را در اوپک بگیرد و به تأمین منافع مردم خود فکر می‌کند. اگر این اتفاق در ایران نیز بیفتد و شرکت‌های غربی در صنایع ما سرمایه‌گذاری کنند، این اتفاق بی‌تردید به نفع ما و به ضرر تل‌آویو، ریاض و دولت‌های مخالف ایران در منطقه خواهد بود. ما باید از هرگونه خودتحریمی در شرایط کنونی جلوگیری کنیم. در حال حاضر، متأسفانه تعامل و ارتباط سیستم بانکی ایران با دنیا، تقریباً قطع‌شده و بانک‌های چین نیز با ما کار نمی‌کنند. با تأسف باید گفت که با روند کنونی، ایران بازارهای منطقه را ازدست خواهد داد و به سمت مبادله کالا با کالا به‌عنوان یک روش منسوخ در جهان حرکت می‌کند.»
ضرورت تعامل با جهان
پازوکی همچنین در ادامه به‌ضرورت تعامل با جهان اشاره کرد و افزود: «اگر خواهان رفاه جامعه هستیم، این اتفاق با ارتقای وضعیت تولید ملی محقق می‌شود و نه با شعار! به همین دلیل باید تعامل با جهان را در پیش بگیریم. درحالی‌که عدم تعامل با جهان باعث شده فقر در جامعه افزایش‌یابد و فاصله طبقاتی بیشتر شود. در وضع کنونی، ما راهی جز پذیرش FATF نداریم و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام باید پاسخگوی عدم تصویب و تبعات تصمیم خود باشند. پرسش این است که چگونه است که کشورهای دوست و نزدیک به ما، مانند چین، روسیه، ترکیه و... از اعضای اصلی FATF هستند اما ما چرا نباید عضو این سازمان باشیم؟ کاش آن‌هایی که مخالف تصویب FATF هستند و هر بار بهانه‌ای را مطرح می‌کنند، توضیح دهند که دلیل مخالفت آنان با تصویب این لوایح چیست؟ چراکه این عدم پذیرش، هزینه‌هایی را برای ملت ایران داشته و خواهد داشت. بنابراین راهی بهتر از پذیرش لوایح FATF و تعامل با جهان برای بهبود وضع اقتصاد وجود ندارد.»
نگاه محدود به مسائل
چهره دیگری که به سراغ او رفتیم تا درخصوص پیامدهای عدم تصویب لوایح FATF برای کشور به‌خصوص در حوزه اقتصاد با او گفت‌وگو کنیم، دکتر علی بخشی، اقتصاددان بود. این صاحب‌نظر اقتصادی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما با تأکید بر اینکه «مسائل بین‌المللی باید با توجه به اهمیتی که دارند بیشتر به آنها پرداخته شود و البته منافع کشور نیز باید در بررسی آنها در نظر گرفته شود» تأکید کرد: «مدت‌هاست در رابطه با مسئله پیوستن ایران به FATF صحبت‌هایی می‌شود و مذاکرات بسیاری نیز انجام شد اما متأسفانه این اقدام به نتیجه نرسید و ایران در لیست سیاه پول‌شویی قرارگرفته است. نگاه ما به مسائل بین‌المللی بسیار محدود است و باید در این رابطه تجدیدنظر شود. چرا باید در مورد مسائل بین‌المللی تا این اندازه محدود فکر کنیم و آینده اقتصاد ایران را بی‌اهمیت جلوه دهیم؟ ایران قبل از قرار گرفتن در لیست سیاه درزمینه نقل و انتقالات مالی محدودیت‌های زیادی داشت که در حال حاضر این محدودیت‌ها، بیشتر می‌شود. متأسفانه در تبادلات تجاری و واردات دچار مشکلات بسیاری خواهیم شد و نقل‌وانتقال پول از کوچکترین و محدودترین بانک های اطراف کشور نیز به سختی اتجام خواهد شد. برای مراودات بین المللی باید اهمیت بیشتری قایل باشیم تا شرایط اقتصادی بهبود یابد و سختی شرایط زندگی کمتر شود.»
مشکلات برای اقتصاد کشور
این اقتصاددان در ادامه خاطرنشان کرد: «با تصویب نکردن FATF روابط بین المللی ایران سخت‌تر خواهد شد و کشورهای همسایه نیز روابط خود را محدود خواهند ساخت. بنابراین حتی برای تبادلات با کشورهای دوست و همسایه نیز دچار مشکلات بسیاری خواهیم شد. برای مثال، چین و روسیه از قبل اعلام کرده بودند که اگر ایران در لیست سیاه قرار بگیرد، معامله با ایران سخت‌تر می‌شود، لذا مشخص است حتی به این کشورها که ادعای دوستی با ایران را دارند هم نمی توان اعتماد کرد. درست است که در عمل مدت‌هاست از FATF استفاده‌ای نمی‌کنیم و به عبارت دیگر تاثیر مستقیمی روی تورم نخواهد داشت اما به دلیل جوی که ایجاد می کند مشکلات بسیاری برای اقتصاد و بازارها ایجاد خواهد کرد که نمونه های آن را اخیرا شاهد بودیم. افزایش نرخ ارز، طلا، سکه، خودرو و… اثرات ورود به لیست سیاه است. حال ممکن است این تحولات جنبه روانی داشته باشد اما به هر ترتیب تاثیر خود را در بازارها گذاشته است. هم چنین با توجه به محدودیت در روابط به علت جوی که به وجود آمده می‌تواند به صورت غیرمستقیم روی روابط خرید و فروش مردم اثر بگذارد و قیمت کالاها را تغییر خواهد داد.»
اختلال در مبادلات تجاری
چندی پیش رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین به‌عنوان اصلی‌ترین تشکل ارتباط اقتصادی و تجاری میان دو کشور اعلام کرده که ایران در حال حاضر عملاً هیچ مبادله بانکی با روسیه و چین ندارد و اگر فردی با پاسپورت ایرانی در این کشورها درخواست خدمات بانکی کند، از ارائه آن خودداری می‌شود. به نظر می رسد آن گونه که بسیاری از صاحبنظران و اقتصاددانان تاکید کرده اند، عدم تصویب لوایح چهارگانه، عامل ایجاد این مشکل باشد. بنابراین ضروری است هرچه زودتر مجمع تشخیص مصلحت نظام از فرصت به وجود آمده برای تصویب این لوایح استفاده کند تا گام مهمی در راستای تامین منافع کشور و مردم برداشته شود.»