نویسنده: پی‌یر هاسکی
از تحریم‌های آمریکا تا اتحاد آسیا
ترامپ با رویکردی تهاجمی، مجموعه‌ای از تحریم‌های اقتصادی و سیاسی را علیه چین، روسیه، ایران و برخی شرکای آسیایی دیگر اعمال کرد. هدف این سیاست‌ها، مهار قدرت‌های نوظهور و حفظ برتری واشنگتن در نظم جهانی بود. اما آنچه در عمل رخ داد، خلاف انتظار بود: کشورهایی که تحت‌فشار قرارگرفته بودند، به‌جای انزوا، به‌سوی همگرایی حرکت کردند. اجلاس سازمان همکاری شانگهای در تیانجین چین، نقطه اوج این همگرایی بود. رهبران کشورهای چین، روسیه، هند، ایران، پاکستان و چند کشور آسیای مرکزی گرد هم آمدند تا درباره آینده اقتصادی، امنیتی و سیاسی منطقه گفت‌وگو کنند. این نشست نشان داد که جهان در حال عبور از نظم تک‌قطبی و ورود به مرحله‌ای از چندجانبه گرایی فعال است. ایران، یکی از صداهای برجسته این تحول بود.
ایران: دیپلماسی هوشمند در سایه تحریم
حضور ایران در اجلاس تیانجین، نماد بازگشت به تعاملات منطقه‌ای و تثبیت جایگاه دیپلماتیک در شرایطی دشوار بود. تهران توانست در فضای چندجانبه، پیشنهادهایی در زمینه انرژی، ترانزیت منطقه‌ای و همکاری‌های فناورانه ارائه دهد که با استقبال اعضا روبه‌رو شد. مهم اینکه محکومیت حملات اسرائیل و آمریکا در بیانیه پایانی اجلاس، بدون آن‌که ایران هزینه سیاسی یا مالی خاصی پرداخت کند، یک پیروزی نمادین بود. این اتفاق نشان داد که ایران می‌تواند در فضای چندقطبی جدید، صدای خود را به گوش جهان برساند نه از طریق تقابل، بلکه از مسیر دیپلماسی فعال و هوشمند.
ایران در این نشست نه‌تنها منزوی نبود، بلکه در کنار قدرت‌های منطقه‌ای، نقش‌آفرینی کرد. این تحول نشان داد که تهران با وجود فشارهای خارجی، همچنان توانایی تأثیرگذاری در معادلات منطقه‌ای و جهانی را دارد.
چین: از فشار اقتصادی تا رهبری منطقه‌ای
چین که هدف اصلی تعرفه‌های سنگین آمریکا بود، با میزبانی اجلاس و ارائه طرح‌هایی چون بانک توسعه شانگهای، نشان داد که نه‌تنها از فشارها عبور کرده، بلکه اکنون در حال طراحی نظم جدید آسیایی است. پکن با تأکید بر مقابله با «ذهنیت جنگ سرد»، توانست اعتماد کشورهای همسایه را جلب کند و نقش خود را به‌عنوان معمار همکاری‌های منطقه‌ای تثبیت نماید.
روسیه: تثبیت جایگاه در نظم چندقطبی
روسیه نیز با بهره‌گیری از فضای اجلاس، تلاش کرد وابستگی خود به ساختارهای مالی غربی را کاهش دهد. تأکید بر استقلال از دلار، توسعه زیرساخت‌های پرداخت منطقه‌ای و تقویت روابط با چین و ایران، بخشی از راهبرد مسکو برای بازتعریف نقش خود در اقتصاد جهانی بود.
هند: تعادل‌گرای هوشمند
هند با حفظ موضعی متوازن توانست از همکاری‌های اقتصادی بهره‌مند شود، بدون آن‌که به‌طور کامل از غرب فاصله بگیرد. این سیاست تعادل، دهلی‌نو را به یکی از مهره‌های کلیدی در نظم آینده تبدیل کرده است.
روایت ایران در نظم‌جدید
فراتر از موفقیت‌های نمادین، ایران در این اجلاس چند دستاورد عملی نیز به‌دست آورد:
- تقویت روابط اقتصادی با چین و روسیه: محور گفت‌وگوها شامل اجرای توافقات بلندمدت، سرمایه‌گذاری مشترک، و صادرات انرژی بود.
- تثبیت نقش ایران در ترانزیت منطقه‌ای: پیشنهاد اتصال به پروژه‌های زیرساختی مانند «کمربند و جاده» چین، ایران را به شاهراه حمل‌ونقل آسیایی نزدیک‌تر کرد.
- حمایت از استفاده از ارزهای ملی: این رویکرد می‌تواند فشار تحریم‌های دلاری را کاهش دهد و تجارت منطقه‌ای را تسهیل کند.
- دسترسی به بازارهای بزرگ آسیایی: عضویت فعال ایران در سازمان همکاری شانگهای، فرصت‌هایی برای صادرات کالاهای غیرنفتی و توسعه تجارت فراهم کرده است.
تحریم‌هایی که قرار بود قدرت‌های آسیایی را تضعیف کند، در نهایت آن‌ها را به یکدیگر نزدیک‌تر کرد. چین از فشار اقتصادی به رهبری منطقه‌ای رسید. روسیه جایگاه خود را در نظم چندقطبی تثبیت کرد و هند مسیر تعادل را ادامه داد. اما ایران، بدون هزینه‌های سنگین، توانست صدای خود را در سطح جهانی بلند کند و این مهم‌ترین دستاورد نمادین اجلاس تیانجین باشد. در نظم نوین آسیایی، ایران دیگر صرفاً بازیگری تحت فشار نیست؛ بلکه صدایی مستقل، فعال و شنیده‌شده است.
منبع: nouvel observateur