نعمت الله ایزدی، سفیر پیشین ایران در روسیه
رفتاری آذربایجان نسبت به جمهوری اسلامی، در بسیاری از مقاطع با سیاست های همسایه اش هم خوانی ندارد و بعضا در تعارض با منافع جمهوری اسلامی قرار دارد. از جمله می توان به روابط جمهوری آذربایجان با اسرائیل اشاره کرد.
با خصومتی که بین ایران و اسرائیل وجود دارد، برخی از رفتار های آذربایجان در این حوزه می تواند واکنش هایی منفی از سوی ایران به همراه داشته باشد. پیش بینی واکنش های منفی ایران در این موارد، برای دولتمردان آذربایجان کار سختی نیست. به خصوص که در بخش هایی از روابط بین دولتمردان آذربایجان و مقامات اسرائیل به وضوح از ایران نام برده می شود. طبیعتا چنین رفتار های غیر دوستانه ای از جانب آذربایجان حساسیت جمهوری اسلامی را بر می انگیزد.
در مرحله بعدی ایران شاهد تلاش های آذربایجان برای ایجاد تغییراتی است که منافع ایران را مورد تهدید قرار می دهد. از این جمله می توان به پروژه احداث "کوریدور زنگه زور" اشاره کرد. این موضوع واکنش منفی از سوی جمهوری اسلامی را توجیه می کند.
در سال های اخیر مجموعه ای از رفتار ها از سوی آذربایجان دیده شده است که در ظاهر آذربایجان آن ها را علیه کشوری ثالث معرفی نمی کند. روابط آذربایجان با اسرائیل و روابط این کشور با ترکیه در مرحله تئوری نمی تواند علیه کشوری ثالث باشد ولی محتوای این روابط نشان داده است که جهت گیری هایی منفی نسبت به جمهوری اسلامی در دل سیاست خارجی آذربایجان نهفته است.
وقتی ایران نسبت به رفتار غیر دوستانه آذربایجان واکنش نشان می دهد این کشور به سهم خود مقابله می کند و تنش بالا می گیرد. با توجه به قدمت آذربایجان و عمر کم جدایی سیاسی این کشور از شوروی سابق و تجربه کم استقلال و سیاست ورزی در این کشور؛ در خامی دولتمردان و مقامات کم تجربه آذربایجان تردیدی نیست. این جمهوری پیش از جدا شدن از شوروی کمترین نمودی در سیاست خارجی و در جهان بین الملل نداشت و تمام تصمیماتی که برای این خطه گرفته می شد در مسکو تدوین شده بود.
آذربایجان وقتی زیر سلطه شوروی بود کوچکترین اختیاری برای برقراری ارتباط با دنیای خارج نداشت. از این رو انعکاس ناپختگی و بی تجربه گی در رفتار مقامات این کشور طبیعی است. اگر به تاریخ و به سوابق سیاسی کشور ها قائل باشیم، نباید انتظار بالایی از دولتمردان آذربایجان داشت.
اما در این خصوص نباید نقش دیگر کشور ها را در ظهور و نمایش چنین رفتار های غیر دوستانه ای از آذربایجان نادیده گرفت. آذربایجان گزینه مطلوبی برای کشور هایی است که اهداف خود را از طریق کشور های ضعیف تر دنبال می کنند. کشور هایی با پرداخت هزینه، سیاست خارجی کشور های ضعیف را در خدمت اهداف خود می گیرند. از این منظر آذربایجان بازیچه ای در دست قدرت هایی نظیر آمریکا، ترکیه و اسرائیل است. بعد از فروپاشی شوروی آمریکا سعی کرد در جمهوری های تازه استقلال یافته که عموما کشورهایی ضعیف بودند نفوذ داشته باشد.
در سال های اخیر اسرائیلی ها در آذربایجان فعال شده اند. دلیل این تحرکات خصومتی است که بین ایران و اسرائیل تعریف شده است. صرف نظر از درست یا غلط بودن این خصومت، باید بپذیریم که اسرائیل برای مقابله با تهدیدات از هر ابزاری علیه ایران استفاده می کند. امروز آذربایجان به عنوان کشوری ضعیف ابزار دست اسرائیل شده است. از این رو آذربایجان امروز بستری برای انجام ماموریت های اسرائیل شده است.
اگر شرایط خصومت بین ایران و اسرائیل ادامه پیدا و یا تشدید شود، نزدیک شدن اسرائیل به ایران از طریق خاک آذربایجان برای کشورمان خطر دارد زیرا ظرفیت نمود دشمنی اسرائیل بالا می رود. همانطور که گفته شده بخشی از شیطنت های اسرائیل در خاک ایران از همین طریق ساماندهی شده بود. نزدیک شدن فیزیکی اسرائیل به خاک ایران، دنبال کردن اهداف شوم این رژیم را سهل می کند.