حمید دباشی استاد ایرانی ادبیات تطبیقی و مطالعات ایرانی دانشگاه کلمبیا
18 ژانویه 2023
تارنمای میدل ایست ای
برگردان و کوتاه سازی علی‌اصغر شهدی
[email protected]
از یمن تا اوکراین، ایران در حال افزایش قابلیت‌های نظامی-صنعتی محدود اما قابل‌توجه است.
بیش از یک دهه پیش در اوایل دی‌ماه 1390 (اواخر سال 2011) اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه یک پهپاد آمریکایی لاکهید مارتین آرکیو 170 (RQ-170) سنتینل توسط ایران به زیر کشیده شد، سپس ایران شروع به مهندسی معکوس کرد و درنهایت 171، سیمرغ و صاعقه را تولید کرد.
باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا سال‌ها تلاش کرد ایران را متقاعد کند تا پهپاد اصلی را بازگرداند اما آنها هرگز برنگردادند.
مقامات ایرانی به خود می‌بالیدند که دانشمندانشان توانسته‌اند از طریق تکنیک «کنترل» پهپاد آمریکایی را درجایی که می‌خواستند فرود بیاید، بدون آنکه نیاز به شکستن سیگنال‌های کنترل از راه دور و... ارتباطات از مرکز کنترل ایالات‌متحده باشند، استفاده کردند.
طبق گزارش‌ها این پهپاد بخشی از پروژه اطلاعاتی سیا برای جمع‌آوری اطلاعات سایت‌های هسته‌ای ایران بود که با دست‌کاری فنی که ایران صورت داد، ایالات‌متحده خود مستقیماً پهپاد آرکیو 170 را به سمت آزمایشگاه‌های نظامی در ایران هدایت کرد.
در سال 1392 (2013) ایران اعلام کرد که فیلم پهپاد را رمزگشایی کرد که متعاقباً توسط خبرگزاری‌های ایرانی پخش شد. در سال بعدازآن، ایران اعلام کرد که نسخه خود از پهپاد را تولید کرد. ادعایی که توسط مقامات آمریکایی رد شد. گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه روسیه و چین از ایران خواسته‌اند تا جزئیات را با آنها در میان بگذارد.
سال 1395 (2016)، ایران علناً اعلام کرد که RQ-170 را «با ویژگی‌های بهبودیافته» بازتولید کرده است و تصمیم گرفت آن را به نام پرنده افسانه‌ای در اساطیر ایرانی، سیمرغ بنامد.
سال 1397 (2018) رسانه‌های اسرائیلی گزارش دادند: «به نظر می‌رسد پهپاد ایرانی که وارد حریم هوایی اسرائیل شده رادار گریز آمریکایی است» و خاطرنشان کردند که یک پهپاد سرنگون‌شده توسط نیروهای اسرائیلی مشابه پهپاد توقیف‌شده در سال 1390 (2011) «پیشرفته و مبتنی بر فناوری غربی» است.
جنگ روسیه و اوکراین
سال گذشته مشخص شد که پهپادهای ایرانی مبتنی بر فناوری آمریکا - اما با مهندسی مجدد و تولید انبوه داخلی توسط روسیه در اوکراین استفاده می شود. به گزارش بی‌بی‌سی، دولت اوکراین و آژانس‌های اطلاعاتی غربی گفته‌اند که روسیه «از پاییز 1401 (2022) از پهپادهای شاهد-136 ساخت ایران در درگیری‌ها استفاده می‌کند».
ایران گفته است که قبل از جنگ تنها مقدار کمی از پهپادهای خود را به روسیه داده است. اما گاردین متعاقباً گزارش داد که ارتش اوکراین «شواهدی را ارائه کرده که نشان می‌دهد حداقل برخی از پهپادهای ساخت ایران که توسط روسیه در جنگ استفاده می‌شود، احتمالاً پس از تهاجم گسترده مسکو در بهمن (فوریه) تأمین‌شده‌اند».
گزارش‌های خبری به سرعت شروع به ربط دادن فعالیت پهپادهای ایرانی در اوکراین به جنگ یمن کردند. در مقاله‌ای در نشنال اینترست آمده: «استراتژی مورداستفاده روسیه برای ضربه زدن به شبکه برق اوکراین عمدتاً توسط نیابتی‌های ایرانی در یمن توسعه داده‌شده است.»
اوایل زمستان سال 1401 (اواخر سال 2022) ایران به عنوان یک تأمین‌کننده نظامی در صحنه جهانی حضور داشت. بر اساس گزارش اکتبر رویترز، ایران «به روسیه قول داده بود که علاوه بر پهپادهای بیشتر، موشک‌های زمین به زمین در اختیار روسیه قرار دهد... اقدامی که خشم ایالات‌متحده و دیگر قدرت‌های غربی را که از اوکراین در جنگ حمایت می‌کنند، برانگیخته است»
این گزارش می‌افزاید: «ایران و نیروهای منطقه‌ای موردحمایتش در سال‌های اخیر به‌طور فزاینده‌ای به پهپادها در یمن، سوریه و عراق تکیه کرده‌اند، جایی که نفوذ خود را از طریق نیروهای نیابتی گسترش داده‌اند».