تکالیف اصلی قانون هوای پاک
داریوش گل علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست به تکالیف قانون هوای پاک اشاره می‌کند و می‌گوید: تکالیف اصلی قانون هوای پاک بر اساس نظر نخبگان و افراد باسابقه به این شرح است. اول بحث اسقاط وسایل نقلیه فرسوده که حدود ۱۰.۹ درصد، استانداردسازی سوخت مصرفی وسایل نقلیه حدود ۱۰.۸ درصد، بهینه‌سازی مصرف سوخت خانگی و صنایع ۱۰.۵ درصد، توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی ۹.۲ درصد، تأمین مالی و ارزیابی عملکرد مبتنی بر بودجه ۷.۲ درصد و تجهیز نیروگاه‌ها به دستگاه‌های کنترلی ۷.۲ درصد، توسعه انرژی‌های تجدید پذیر ۶.۱ درصد و استانداردسازی سوخت مصرفی نیروگاه‌ها ۵.۹ درصد سهم در آلودگی هوا داشته‌اند. بر اساس گزارش وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰ در ۲۷ شهر آلوده کشور، حدود ۲۱ هزار مرگ‌ومیر منتسب به آلودگی هوا ناشی از ذرات معلق ۲.۵ میکرون گزارش شد و ۱۱ میلیارد دلار خسارت به همراه داشت. در تهران نیز برای حدود ۶۰۰۰ نفر مرگ‌ومیر گزارش‌شده است.
علل عدم اجرای قانون هوای پاک
حسین شهید زاده- مشاور معاون حمل‌ونقل ترافیک و مدیرعامل سابق شرکت کنترل کیفیت هوای تهران- بر لزوم اجرای قانون هوای پاک تأکید می‌کند و می‌گوید: احتمال قریب‌به‌یقین عمده‌ترین دلیل عدم اجرای قانون هوای پاک بار اقتصادی آن است چراکه متولیان اجرای این قانون نگران وضع اقتصادی مردم هستند که با خودروها و موتورسیکلت‌ها امرار معاش می‌کنند مانند پیک‌های موتوری یا رانندگان تاکسی‌های اینترنتی. درواقع اجرای این قانون ممکن است مشکلات اجتماعی را به وجود بیاورد. به گفته او اولین قربانی خودروها و موتورهای آلاینده راکب آن‌ها هستند و خود بیشتر از همه در معرض آلودگی قرار می‌گیرند.
نبود اعتبار
شهید زاده قانون هوای پاک را پیشرو و خوب می‌داند و اظهار می‌کند: برای کاهش آلایندگی وسیله نقلیه خود یا تعویض آن با وسیله نقلیه کم آلاینده باید وام‌های مناسب از جانب دولت داده شود و مردم از درآمد ایجادشده برایشان قسط وام‌ها را پرداخت کنند. با این روش خودروها و موتورسیکلت‌ها دیگر آلاینده ندارند. وی اضافه می‌کند: نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، خارج کردن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسـوده و ارتقـای سـوخت نیازمنـد اعتبـار اسـت.
غلظت آلودگی هوا فراتر از استانداردهای جهانی
محمدصادق حسن‌اند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با ایرنا در رابطه با آلوده بودن هوا در پایتخت و بسیاری از کلانشهرها اظهار کرد: بر اساس داده‌ها و گایدلاین‌های سازمان جهانی بهداشت، سال گذشته در بیش از ۷۰ درصد روزهای سال غلظت آلایندگی ذرات PM. 2.5 بیشتر از استانداردهای جهانی بوده است و با توجه به اینکه کار خاصی هم برای کاهش این آلایندگی‌ها انجام‌نشده روزها همچنان آلوده است. حسن‌اند در ادامه بابیان اینکه در مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران هرساله برآورد اثرات منتسب به آلودگی هوا بر شهروندان انجام می‌شود، گفت: بر اساس آخرین برآوردهای این مرکز، برای شهر تهران در سال ۱۴۰۰ حدود ۴ هزار و ۵۰۰ نفر مرگ منتسب به آلودگی هوا برای ذرات PM2.5 داشته‌ایم.
وی یادآور شد: مطالعات نشان داده که آلودگی هوا موجب بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی، بروز دیابت و ایجاد بیماری‌های زمینه‌ای می‌شود. از سوی دیگر مواجهه افراد با هوای آلوده موجب حساس‌تر شدن افراد به بیماری‌هایی مانند کرونا شده است. میزان مرگ افراد به دلیل کرونا در مناطقی که هوای آلوده‌تری داشته‌اند بیشتر بوده است. گزارش‌های این مسئله هم منتشرشده است.
خطرات مواجهه با آلودگی هوا
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: بیماران قلبی و عروقی، بیماران تنفسی، مادران باردار، کودکان زیر ۵ سال و افراد بالای ۶۰ سال، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و بیماران سندرومتابولیک یا افراد چاق جزو افراد حساس هستند. مواجهه با آلودگی هوا موجب تشدید بیماری در این افراد خواهد شد. وی ادامه داد: اگر یک روز نسبت به‌روز قبل ۵ میکروگرم به غلظت آلاینده‌ها در هوا افزوده شود، ۱۵ تا ۲۰ درصد حملات آسم در افراد افزوده می‌شود. این حملات آسمی ممکن است در سیستم بیمارستانی ثبت نشود به این دلیل که بسیاری از افراد در زمان این حملات ممکن است با اسپری تنفسی، التهاب خود را کاهش دهند. او افزود: در بیماری‌های قلبی و عروقی نیز اگر بر غلظت آلاینده‌ها افزوده شود ممکن است اثر آن یک یا دو روز دیگر مشخص شود، لذا به ازای افزایش هر ۵ میکروگرم غلظت آلاینده‌ها، در یک بازه تأخیری ۴۸ ساعته حدود ۱۲ درصد بر حملات قلبی و سایر مشکلات قلبی و عروقی افزوده می‌شود.
اثر طوفان گرد و غبار
رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران در رابطه با اثرات ریز گردها و طوفان‌های گرد و غبار نیز گفت: برای طوفان‌های گرد و غبار معیار ذرات PM10 یا ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون است. در حال حاضر در شهر تهران و کل کشور ایستگاه‌هایی داریم که هم ذرات PM2.5 و هم ذرات PM10 را سنجش و اندازه‌گیری می‌کنند. مشکل ما صرفاً ذرات PM2.5 نیست، بلکه ذرات PM10 نیز هستند که منابع آن خارجی نیست. در حال حاضر حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد سهم آلودگی شهر تهران را ذرات PM10 تشکیل می‌دهند که منابع آن مراتع لم یزرع و بیابان‌های اطراف تهران هستند.
افزایش دی‌اکسید گوگرد در هوا
حسن‌اند در رابطه با وضعیت دی‌اکسید گوگرد در هوای تهران و برخی کلانشهرها گفت: از سال ۱۳۸۵ ایستگاه‌های سنجش آلودگی، میزان دی‌اکسید گوگرد را در هوا نشان می‌دهند. گوگرد معمولاً به عنوان یک افزودنی در سوخت‌ها وجود دارد، داده‌های ایستگاه‌ها در رابطه با دی‌اکسید گوگرد از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۰ یک روند ثابت بوده است. اما از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ غلظت دی‌اکسید گوگرد یک روند کاهشی را نشان می‌دهد که دلیل این موضوع به کاهش ترکیب گوگرد در سوخت‌ها برمی‌گردد. او ادامه داد: از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ دوباره میزان دی‌اکسید گوگرد در هوا یک روند افزایشی به واسطه استفاده از سوخت مازوت در صنایع و نیروگاه‌ها را نشان می‌دهد. علی‌رغم این میزان افزایش همچنان میزان دی‌اکسید گوگرد در هوا، کمتر از میزان استاندارد آن است.
نفوذ گوگرد به خون
وی تصریح کرد: سوختن گوگرد از دو طریق می‌تواند به افراد آسیب بزند؛ نخست دی‌اکسید گوگرد تولیدشده به صورت مستقیم می‌تواند به دستگاه تنفسی افراد آسیب بزند. دوم اینکه دی‌اکسید گوگرد در هوا با نیتروژن ترکیب و ذرات ریزی را تشکیل می‌دهد که به آن ذرات ثانویه می‌گویند. این ذرات ثانویه می‌تواند وارد دستگاه گردش خون شده و موجب بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی، مرگ و حتی سرطان شود.
وجود گاز متان در جنوب تهران
عضو پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین با اشاره به گزارش ناسا در مورد تشکیل ابر متان جنوب تهران، اظهار کرد: متان به خودی خود به عنوان آلاینده هوا شناخته نمی‌شود اما ازجمله گازهای گلخانه‌ای است، گازهای گلخانه‌ای هم موجب گرمایش جهانی می‌شود. وی یادآور شد: موضوعی که ناسا در مورد تشکیل ابر متان در جنوب شهر تهران مطرح کرده است؛ با توجه به منبعی که در آنجا موجود است به لحاظ منطقی این امکان وجود دارد وی شهرداری به مرکز تحقیقات آلودگی هوا ارائه‌شده است تا میزان غلظت متان را هم در مرکز آرادکوه که محل دفع پسماند تهران است و هم در ارتفاع آن بسنجیم.