31 اکتبر 2021
تارنمای گاردین
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
[email protected]
نادیده گرفتن علم، ما را به مرزهای خطرناکی کشانده است. نشست آب و هوایی اسکاتلند می‌تواند آخرین فرصت برای بازگشت از این وضعیت دلهره‌آور باشد.
بیش از سه دهه از زمانی می‌گذرد که «مارگارت تاچر»، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا در یک سخنرانی به انجمن سلطنتی هشدار داد که بشریت ناخواسته آزمایش عظیمی را با سیستم سیاره خود آغاز کرده است. هشدار او در سال 1367 (1988) در مورد خطرات تغییرات اقلیمی با این مضمون همراه شد که چگونه افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌تواند باعث گرم شدن خطرناک جو زمین شود. این یک هشدار پیش‌گویانه بود. دراین‌ارتباط درحالی‌که دانشمندان با اطمینان فزاینده و با ارائه شواهد بیشتر نشان دادند که افزایش انتشار سوخت‌های فسیلی جو زمین را گرم‌تر می‌کند، رهبران جهان برعکس از انجام هرگونه اقدام معناداری دراین‌ارتباط خودداری کردند. سوزاندن نفت و گاز ادامه یافت و درنتیجه سطح گازهای گلخانه‌ای جو بالا رفت؛ روندی که در سه دهه گذشته ادامه داشته است. در طول این سال‌ها، بشریت، علیرغم اینکه می‌دانست گرمایش زمین تهدیدی وجودی برای تمدن است، عملاً هیچ کاری در مورد آن انجام نداده است. ارقام را در نظر بگیرید. از ابتدای انقلاب صنعتی تا سال 1369 (1990) زمانی که خانم تاچر در میانه هشدار آب و هوایی خود بود، جهان حدود 784 میلیارد تن دی‌اکسید کربن منتشر کرد. سپس برای 30 سال آینده، 831 میلیارد تن دیگر در جو ریخته شد؛ بنابراین در طول سه دهه گذشته، زمانی که برای اولین بار، ما تصوری واقعی از خطرات آب و هوایی داشتیم، تصمیم گرفتیم که دی‌اکسید کربن بیشتری نسبت به مجموع تمام قرن‌های قبل منتشر کنیم. طوفان‌ها بدتر شده و بر تعداد و شدت موج‌های گرما افزوده شده است. سیل‌ها افزایش و خشکسالی‌ها گسترش یافته‌اند، درحالی‌که بشر عملاً تقریباً هر کاری که می‌توانست را برای بدتر کردن بحران اقلیمی انجام داده است.
در برابر این پس‌زمینه که عمیقاً ناامیدکننده است، مذاکرات دوهفته‌ای بیست و ششمین کنفرانس آب و هوایی (Cop26) روز گذشته در گلاسکو آغاز شد. قرار است بیش از 120 رهبر جهان در این اجلاس گرد هم آیند که هزاران فعال، روزنامه‌نگار، تاجر و سیاستمدار نیز در آن شرکت خواهند کرد. آنچه توافق شود تأثیر عمیقی بر زندگی میلیاردها نفر خواهد داشت.
بر اساس توافقنامه اقلیمی پاریس که در سال 1394 (2015) به دست آمد، کشورها متعهد شدند که دمای جهانی را به کمتر از 2 درجه سانتی‌گراد نسبت به قبل از صنعتی شدن برگردانند و درعین‌حال تلاش‌هایی را برای حفظ کاهش یک و نیم درجه‌ای دمای زمین دنبال کنند. سپس کشورها با تعیین اهداف غیر الزام‌آور موافقت کردند تا در قالب کاهش سوخت‌های فسیلی به افزایش مجاز دما دست یابند؛ اما در گلاسکو، نمایندگان تعهدات تا به امروز را تجزیه‌وتحلیل خواهند کرد و محاسبه می‌کنند که چگونه نتیجه این کار بر گرم شدن کره زمین تأثیر می‌گذارد. پاسخ‌هایی که دریافت می‌کنند ساده خواهد بود: این وعده‌های کاهش انتشار به‌شدت ناکافی هستند. بر اساس تحلیل هفته گذشته سازمان ملل، جهان همچنان در مسیر گرم شدن 2.7 درجه سانتی‌گراد تا پایان قرن قرار دارد. همان‌طور که «آنتونیو گوترش»، دبیر کل سازمان ملل متحد گفته است که این یک هشدار با کد قرمز برای بشریت است.
پرسش این است که گرمایش 2.7 درجه سانتی‌گراد چگونه برجهان تأثیر می‌گذارد؟ خشکسالی و موج گرما ازنظر فراوانی، شدت و مدت افزایش می‌یابد. صفحات یخی بزرگ گرینلند و غرب آنتارکتیکا فرومی‌ریزند. سطح دریاها هر سه سال یک‌بار حدود یک سانتی‌متر افزایش می‌یابد که منجر به طغیان گسترده سیل و آب‌گرفتگی در کشورهای کم ارتفاع می‌شود. ده‌ها میلیون نفر نمی‌توانند خود را تغذیه کنند، شهرهای ساحلی باید رها شوند و بخش‌های بزرگی از سیاره زمین غیرقابل‌سکونت خواهد شد. بشریت به‌وضوح از یک نتیجه موفقیت‌آمیز در نشست تغییرات اقلیمی Cop26 سود زیادی خواهد برد. همان‌طور که دیوید آتن برو گفته است، اجلاس گلاسکو «آخرین فرصت ما برای انجام تغییرات لازم» برای محافظت از سیاره زمین است.
بااین‌حال، دستیابی به این هدف دشوار خواهد بود. تقریباً 200 کشور برنامه‌های بسیار متفاوتی را دنبال خواهند کرد. کشورهای عربی می‌خواهند تا زمانی که ممکن است به حفاری برای نفت ادامه دهند. در مقابل، کشورهای جزیره‌ای اقیانوس آرام که به‌زودی با افزایش سریع سطح آب دریاها ممکن است از بین بروند، به دنبال توقف سریع استخراج همه سوخت‌های فسیلی هستند. از کشورهای درحال‌توسعه خواسته می‌شود تا منابع انرژی قدیمی و آلوده‌کننده خود را با فناوری‌های سبز جایگزین کنند. بااین‌حال، آن‌ها می‌گویند که بودجه این جابجایی باید از طریق کمک‌های مالی کشورهای ثروتمند تأمین شود. آن‌ها خاطرنشان می‌کنند که بالاخره آن‌ها با ایجاد صنایعی که ما را به این بحران رسانده است، ثروت خود را به دست آورده‌اند.
در کنار انبوهی از ادعاها، بریتانیا به‌عنوان میزبان اجلاس، نقش مهمی را در «حفظ هدف 1.5 درجه کاهش دما» ایفا خواهد کرد. هیئت انگلیس به رهبری بوریس جانسون و آلوک شارما باید مسائل کلیدی را حل کند و به روند رسیدگی‌ها نظم دهد. این امر به مهارت دیپلماتیک زیادی نیاز دارد.
علاوه بر مشکلاتی که در گذشته وجود داشته، کووید بر روند اقدامات زیست‌محیطی تأثیر خواهد گذاشت. کشورهای درحال‌توسعه از اینکه کشورهای ثروتمند، ازجمله بریتانیا، دسترسی به واکسن‌ها را در انحصار خود درآورده‌اند، درحالی‌که از همه‌گیری محافظت نشده‌اند، عصبانی هستند. بسیاری از نمایندگانی که وارد گلاسکو خواهند شد قبلاً از رفتاری که با کشورهایشان صورت گرفته ناراحت هستند و برنامه‌های تنظیم شده از سوی کشورهای ثروتمند برای خود را بااحتیاط می‌پذیرند.
دردسرهای دیگر شامل مشکلات جو بایدن در تصویب بسته 500 میلیارد دلاری انرژی پاک از کنگره، ناسازگاری چین در بررسی اینکه آیا مهلت زمانی 2030 خود را برای رسیدن به انتشار صفر گازهای گلخانه‌ای پیش می‌برد یا نه و تصمیم عربستان سعودی برای کاهش تولید نفت طی چند سال آینده است. این فهرست طولانی از مشکلات تنها یک سؤال ساده را مطرح می‌کند: دقیقاً چشم‌انداز جهان برای دستیابی به حد 1.5 درجه سانتی‌گراد برای گرمایش جهانی در پی اجلاس گلاسکو چیست؟ اکثر نمایندگان بریتانیا می‌گویند که پاسخ ساده است: امیدهای ما به یک مویی بند است. درواقع، تعداد بسیار کمی انتظار دارند تعهدات کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در گلاسکو انجام شود و بهترین امید آن‌ها این است که بیست و ششمین کنفرانس تغییرات اقلیمی Cop26 موافقت کند که ممیزی تعهدات کشورها را به‌جای هر پنج سال یک‌بار، سالانه برگزار کند. با چنین نظمی، احساس فوریت را بهتر می‌توان بر مذاکرات اقلیمی تحمیل کرد که باید به‌عنوان یک هدف اصلی برای نمایندگان در نظر گرفته شود. اگر این امر محقق شود، احتمال کمی وجود دارد که بتوانیم گرمایش جهانی را تا 1.5 درجه سانتی‌گراد مهار کنیم.
با توجه به این گزینه‌ها، مشخص است که ما در چه موقعیت خطرناکی قرارگرفته‌ایم، وضعیتی که نشان می‌دهد چگونه در این آشفتگی اقلیمی غرق شده‌ایم. ما در وضعیت ناگواری قرار داریم؛ زیرا هشدارهای دانشمندان را نادیده گرفتیم.