محمد کریمی نیا، معاون قرارگاه پدافند زیستی کشور و از همکاران ساخت واکسن فخرا در ارتباط با آخرین وضعیت این واکسن به خبرنگار ایلنا گفت: فاز اول کار آزمایی بالینی واکسن فخرا از ۲۶ اسفند شروع شد و ۱۳۵ نفر داوطلب در آن حضور پیدا کردند که به خوبی به پایان رسید و نتایج خوبی هم داشت. نتایج آن به سازمان غذا و دارو اعلام شد و مجوز فاز دوم گرفته شد. در فاز دوم ۵۰۰ داوطلب موردبررسی قرار گرفتند و باز هم نتایج خیلی خوبی داشت که به سازمان غذا و دارو اعلام کردیم و اخیراً مجوز سازمان غذا و دارو را برای شروع فاز سوم دریافت کردیم. او در ادامه در ارتباط بازمان پیش‌بینی‌شده وضعیت تولید انبوه این واکسن گفت: واکسن فخرا خودش را از قبل رسانه‌ای نکرد و قول علنی در سطح جامعه نداد. به این دلیل که مشغول آماده‌سازی زیرساخت‌ها بودند و به لطف خدا این کار هم در حال نهایی شدن است و بر طبق قولی که داده بودند از مردادماه آمادگی تولید رادارند. منتظریم وزارت بهداشت مجوز واکسیناسیون اضطراری را بدهد که وارد بازار شود یا پیش‌خرید کند که تولید گسترش پیدا کند.
تأخیر در صدور مجوز
کریمی نیا در ارتباط با مسئله تأخیر در مجوز دهی به واکسن‌های داخلی از سوی وزارت بهداشت گفت: تأخیر از سوی وزارت بهداشت در صدور مجوز واکسن‌ها عملاً تبدیل به عرف شده است. درحالی‌که مجوز مصرف واکسن‌های خارجی به سرعت داده می‌شود، بررسی واکسن‌های داخلی باتاخیر بسیار صورت می‌گیرد و صدور مجوزها نیز با تأخیر همراه است. همین سبب می‌شود که یک نارضایتی در جامعه از واکسن‌های داخلی وجود داشته باشد. مردم هم که شرایط پشت پرده را نمی‌دانند متأسفانه دچار سوءظن می‌شوند.
وزارت بهداشت تمایلی به پیش‌خرید واکسن‌های داخلی ندارد
او در ادامه گفت: واکسن فخرا مستندات خود را شهریور سال ۹۹ تحویل سازمان غذا و دارو داده است و آخر اسفند ۹۹ مجوز کار آزمایی‌اش را گرفت؛ یعنی حدود ۶ ماه در این میان فاصله افتاد. اگر مجوز زودتر داده‌شده بود مسیر زودتر طی می‌شد. مشکل دوم این است که وزارت بهداشت هیچ تمایلی به پیش‌خرید واکسن‌های داخلی ندارد. این مسئله مهم است. وقتی شما واکسن داخلی تولید می‌کنید، خریدار دولت و وزارت بهداشت است. نمی‌شود که واکسن تولید کنیم و به بازار بدهیم. حتماً باید وزارت بهداشت آن را بخرد. او در ادامه افزود: نمی‌شود تولید کرد و برای زمانی نگه داشت که وزارت بهداشت هوس کند آن را بخرد. به همین خاطر تمام مجموعه‌های داخل کشور در یک حالت «استندبای» نگه داشته می‌شوند. نمی‌توانند تولیدشان را پیش ببرند، به‌این‌علت که تکلیفشان روشن نیست. اگر از آنها پیش‌خرید شود، بر اساس قیمت قرارداد مسیر حرکتشان مشخص است. اگر بخواهید واکسن تولید کنید زمانی که پیش‌خرید نمی‌شود دو مسئله‌دارید، این‌ها باید نگه‌داری شوند و از طرفی برایش هزینه صرف می‌شود. این هزینه باید تا تولید بعدی جایگزین شود. کریمی نیا افزود: هرچه قدر هم که ما سرمایه اولیه بگذاریم، از جایی به بعد سرمایه در گردش لازم داریم که بعد میزانی که تولید کردیم وارد چرخه شود و به دنبال آن تولیدات دیگر خودشان را نشان بدهند. اتفاقی که هم برای سیناژن، هم برای رازی هم برای فخرا اتفاق افتاده، این است که هیچ‌کس از این‌ها پیش‌خرید نکرده است. ایران زمانی از کو واکس واکسن خرید که هنوز فاز سوم بسیاری از آن واکسن‌ها شروع هم نشده بود. ما عضو کو واکس شدیم و پول هم پرداخت کردیم. زیرا فاز اول و دوم که پیش‌بینی و مطالعه بر روی حیوان بوده است، بررسی و به آن مجوز داده‌شده است. فاز اول به دوم به همین صورت، فاز دوم به سوم نیز به همین شکل است. بر اساس استانداردهای خود وزارت بهداشت این مسیر طی شده است. الآن هم‌فاز سوم است. همین الآن به دو واکسن برکت و پاستور مجوز اضطراری داده‌شده است. او در ادامه در پاسخ به این سؤال که چرا واکسن برکت زودتر از همه واکسن‌های داخلی و در فاز دوم مطالعاتی‌اش مجوز گرفت گفت: واکسن برکت شرایط خاصی داشت. همین الآن قول‌هایی که به ما داده شد، عملی نشد و دچار یک چالش شد و تمرکز فراوان روی برکت قرار داده شد.
نه مسیر خرید واکسن را راهبری کردیم و نه تولیدکننده‌هایمان را همگرا
او در ادامه با اشاره به اجازه کاربر روی چندین واکسن در ایران گفت: اتفاق ناخوشایند این بود که به حجم بسیار زیادی شرکت، دانشگاه و مراکز تحقیقاتی اجازه دادند که بر روی واکسن کار کنند که بر اساس گفته دبیر سابق کمیته علمی ستاد کرونا، آقای دکتر قانعی، بیش از ۱۴ واکسن بوده‌اند. وقتی شما این حجم را می‌فرستید که کار تحقیق کنند و بعد وارد کار آزمایی شوند، یعنی ناخواسته ثروت و سرمایه‌های کشور را واگرا کردید. ما این حجم از نیروی انسانی، تجهیزات و زیرساخت نداریم. هرچه قدر این‌ها را همگراتر شروع می‌کردیم نتیجه بهتری می‌گرفتیم. تنها واکسن خصوصی در حال حاضر فقط سیناژن است. برکت اصطلاحاً غیردولتی است. رازی و پاستور دولتی هستند و فخرا و نورد نظامی هستند. مجموعه فخرا از قدیم در این حوزه‌ها وظیفه ملی داشته است و از قبل هم مشغول به فعالیت بود. کریمی نیا گفت: پیش‌خرید کردن دلیل نیست که شرایط تولید و نگه‌داشتن در آینده آسیب ببیند. با همه آن سخت‌گیری‌ها اگر محصول منجر به نتیجه نشود، قرارداد فسخ می‌شود و تولیدکننده باید ضرر و زیان هم پرداخت کند. تا دو هفته پیش حتی فایبر هم مجوز اضطراری داشت و به تازگی مجوز دائمی گرفت. بیش از دو میلیارد دوز واکسن فایبر فروخته و تزریق‌شده است و تازه ظرف دو هفته گذشته مجوزش از اضطراری تغییر پیداکرده است. ما این کار را می‌توانیم در ایران انجام بدهیم.
چالش‌ها نتیجه سوءمدیریت در وزارت بهداشت است
کریمی نیا در ادامه گفت: هر دو مسیر را باید هم‌زمان طی کنیم. هم خیلی اورژانسی و سریع درزمینه واردات واکسن باید تلاش کنیم و هم باید همگرایی و حمایت را بیشتر کنیم که واکسن‌های داخلی هم پشتوانه کشور شوند. کرونا در بیست ماه گذشته الگوها، سوز‌ها و علائم مختلفی از خود نشان داده است. هیچ‌کدام از سوز‌های گذشته درگیری بیش از دو ماه نداشتند، اما در دلتا این اتفاق افتاد. پس ما علاوه بر اینکه باید نیاز کشور را به صورت کامل تأمین کنیم، با تقویت زیرساخت‌ها می‌توانیم برای آینده قدمهای مناسب برداریم. ما دیگر در اواخر این مسیر پر چالش هستیم. سوء مدیریت‌ها و فقدان ساختارهایی که در مجموعه وزارت بهداشت بود و همین طور تأثیر تحریم‌های بین‌المللی در تأخیر تولیدات ما تأثیر داشت. اما این مسیر در مراحل آخرش است و کشور در آینده نزدیک به راحتی می‌تواند نیاز خودش را تأمین کند.