سینا لطیفپور- پژوهشگر و مدرس موسیقی
گوش سپردن به موسیقی میتواند اثرات ضد استرس بسیاری برای بدن انسان داشته باشد، زیرا موسیقی آرام و ملایم با ترغیب کردن مغز انسان به آرامش، به کاهش فشارخون کمک میکند و به همان اندازه تپش قلب و هورمونهای استرسزا را نیز کاهش میدهد. نتایج تحقیقات نشان میدهد موسیقیهای کلاسیک و «فولک» میتوانند بهطور مشخص با ایجاد آرامش به مقابله با استرس کمک کنند. در خصوص ارتباط بین موسیقی کلاسیک و آرامش، پژوهشهای دانشگاهی بسیاری انجام شده که نتایج آن حاکی از این است که ریتم و ملودی موسیقی کلاسیک، سطح سروتونین تولیدی در مغز را افزایش میدهد. ضربآهنگ این موسیقی نیز ضربانهای طبیعی بدن مانند ضربان قلب و امواج آلفای مغز را تحریک میکند و لایههای اصواتی که هارمونی این موسیقی را شکل میدهند مثل جرقههای شتابدهنده در مغز عمل میکنند. سروتونین بهعنوان یک هورمون عصبی، پالسهای عصبی را برای برقراری احساس شادمانی و رضایت به بدن منتقل میکند. اگر مغز تولید سروتونین را کاهش دهد، افسردگی در فرد بروز میکند، اما زمانی که عاملی بتواند بر مغز انسان اثری بگذارد که سروتونین تولید شود، به انسان احساس آرامش و نشاط منتقل میشود. یکی از این عوامل میتواند یک موسیقی با هارمونی زیبا باشد. در پی نفوذ این عوامل، مغز دستور تولید مقداری سروتونین را صادر میکند و برحسب مقدار تولید شده احساس خوشی، راحتی و آرامش ایجاد میشود.
در خصوص موسیقی فولک و یا موسیقی فولکلور نیز باید گفت که کلمه فولک از واژه آلمانی volk به معنی «مردم» گرفته شده است. موسیقی فولک ریشه در تمدن و فرهنگ سنتی مردمان کهن دارد. موسیقی و اشعار این سبک از موسیقی در بسیاری از موارد توسط آهنگسازان متبحر نگاشته نشده، بلکه توسط مردم عادی و بعضاً گمنام در نقاط مختلف دنیا خلق شده است. زیبایی این نوع موسیقی عمدتاً در سادگی آن نهفته است. دراینارتباط بسیاری از مردم به عبارت «هرچه سادهتر، زیباتر» اعتقاد دارند. همین ساختار ساده این نوع از موسیقی، به آن جذابیت و گیرایی خاصی بخشیده و شاید به همین علت باعث انتقال احساس آرامش به انسان میشود. سازهای ویولن، فیدل، چنگ، بگپایپ، گیتار آکوستیک و آکوردئون ازجمله سازهای دارای بیشترین کاربرد در موسیقی فولک جهان هستند. جالب است که این سازها جزء آن دسته از ابزارآلات موسیقی هستند که بیشترین حس آرامش را به انسان منتقل میکنند؛ البته باید گفت سازهای بومی و محلی هر ملت و قومیتی، در موسیقی فولک آن کشور مورداستفاده قرار میگیرند. در کشور ایران نیز در موسیقیهای محلی عموماً از سازهای سنتی کشور استفاده میشود. بهعنوانمثال برای ایرانیها با هر سلیقه موسیقیایی بعید به نظر میرسد که صدای سازی مثل سهتار، باعث ایجاد احساس آرامش نشود.
موسیقی با صداهای طبیعت نیز میتواند در کاهش استرس و ایجاد آرامش کمککننده باشد و به همین جهت است که از این اصوات برای مدیتیشن نیز استفاده میشود.
مغز انسان در هنگام انجام فعالیتهای مختلف در فرکانسهای متفاوتی عمل میکند و امواجی در محدودههای فرکانسی آلفا، بتا، تتا، دلتا و گاما از خود ساتع میکند. برای مثال زمان خواب محدوده امواج دلتا (0.5 تا 4 هرتز) از مغز ساتع شده و زمان فعالیتهای ذهنی امواج بتا (13 تا 32 هرتز) از مغز ساتع میشوند. در موسیقیدرمانی با استفاده از موسیقی مخصوص طراحیشده و علمی، این فرکانسها با اصوات موسیقی به مغز شنونده القا میشود. برای مثال فرکانسی که مغز در هنگام شاد بودن ساتع میکند توسط موسیقی به مغز القا شده و درنتیجه مغز بهمرور بر این فرکانس منطبق شده و تأثیرات آن در روحیه فرد بروز پیدا میکند.
پژوهش دانشمندان با همكاري پژوهشگران حوزه موسیقی و نوازندگان در مركز تحقيقات دانشگاه استنفورد نشان داده موسيقي میتواند عملكرد مغز را تغيير داده و مجموعهای از بیماریهای عصبي را درمان كند و عملکرد مغز را به همان اندازه دارودرمانی، تغییر دهد. اهمیت این مسئله اینجاست که موسیقی چیزی است که تقریباً هرکسی میتواند به آن دسترسی داشته باشد و آن را به ابزاری آسان برای کاهش استرس تبدیل کند.