گفتوگوی سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، تصویری جامع از وضعیت پرتنش دیپلماسی هستهای ایران، تجربه مذاکرات با آمریکا، نقش آژانس بینالمللی انرژی اتمی و چشمانداز آینده ارائه میدهد. عراقچی در این گفتوگو اعلام میکند که تماسها با استیو ویتکاف، مذاکرهکننده ارشد آمریکا، چند ماهی است متوقف شده؛ تصمیمی که پس از مجموعهای از تجربههای تلخ، بهویژه حمله نظامی در میانه مذاکرات، اتخاذ شده است.
به گفته او، ایران و آمریکا پنج دور مذاکره انجام داده و حتی دور ششم برای ۱۵ ژوئن تعیین شده بود، اما دو روز پیش از آن، حمله اسرائیل به ایران رخ داد؛ حملهای که عراقچی آن را غیرقانونی، بدون تحریک قبلی و ضربهای جدی به روند دیپلماسی توصیف میکند. پس از آن نیز ایالات متحده به این حملات پیوست. از نگاه وزیر خارجه ایران، این اتفاق تکرار تجربهای تلختر از گذشته بود؛ همانگونه که آمریکا پیشتر نیز بدون دلیل موجه از توافق برجام در سال ۲۰۱۵ خارج شده بود.
عراقچی تأکید میکند که ایران همچنان برای دستیابی به یک «توافق عادلانه و متوازن» از مسیر مذاکره آمادگی دارد، اما هرگز زیر بار دیکته و فشار نخواهد رفت. او تفاوت قائل میشود میان مذاکره مبتنی بر احترام متقابل و تحمیل خواستهها، و تصریح میکند که اگر آمریکا با ایدهای منصفانه و در چارچوب منافع متقابل وارد گفتوگو شود، ایران آماده بررسی آن است. به باور او، تجربههای اخیر نشان داده که طرف مقابل هنوز به این نقطه نرسیده و به همین دلیل، تهران ترجیح داده فعلاً صبر کند.
در بخش مهمی از گفتوگو، عراقچی به موضوع برنامه هستهای ایران میپردازد. او اذعان میکند که تأسیسات هستهای ایران در حملات اخیر آسیب جدی دیدهاند، اما تأکید دارد که فناوری و دانش هستهای را نمیتوان بمباران کرد. به گفته او، اراده، دانش بومی و حق مشروع ایران برای استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای، از جمله غنیسازی، همچنان پابرجاست. این حق، علاوه بر جنبه حقوقی، به مسئله شأن و غرور ملی نیز گره خورده است؛ چرا که حاصل تلاش و فداکاری دانشمندان و مردم ایران در سالهای تحریم و جنگ است.
عراقچی با یادآوری تجربه موفق برجام، بار دیگر بر آمادگی ایران برای اعتمادسازی تأکید میکند. او میگوید ایران در سال ۲۰۱۵ نشان داد که حاضر است در ازای رفع تحریمها، شفافیت کامل درباره صلحآمیز بودن برنامه هستهای خود ارائه دهد؛ روندی که به گفته او نتیجهای «فوقالعاده» داشت و بهعنوان یک دستاورد جهانی دیپلماسی شناخته شد. از نگاه او، مقایسه میان تجربه دیپلماسی و تجربه عملیات نظامی نشان میدهد که تنها راه مؤثر، مسیر مذاکره عادلانه است و انتخاب نهایی بر عهده ایالات متحده خواهد بود.
بخش دیگری از گفتوگو به انتقاد شدید عراقچی از آژانس بینالمللی انرژی اتمی اختصاص دارد. او عدم محکومیت حمله به تأسیسات هستهای صلحآمیز ایران را یک سابقه خطرناک و نقض آشکار حقوق بینالملل میداند. با این حال، تأکید میکند که ایران همچنان عضو متعهد پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) است و اصل همکاری با آژانس را رد نمیکند. مسئله اصلی از نظر او، نبود چارچوب مشخص برای بازرسی از تأسیساتی است که مورد حمله نظامی قرار گرفتهاند؛ موضوعی که هیچ سابقهای در تاریخ آژانس ندارد.
عراقچی میگوید ایران و آژانس توافق کردهاند که درباره شیوه و چارچوب جدید بازرسیها مذاکره شود. او همچنین آژانس را متهم میکند که تحت تأثیر فشارهای سیاسی برخی کشورها از ایفای نقش حرفهای خود فاصله گرفته است. در این میان، عراقچی از نقش روسیه بهعنوان عضو دائم شورای امنیت و عضو شورای حکام آژانس یاد میکند و خواستار پافشاری مسکو بر اصول حرفهای و مقابله با سیاسیکاری میشود. در پایان، وزیر خارجه ایران با بیان اینکه بهترین راه جلوگیری از جنگ، آمادگی برای آن است، تأکید میکند که ایران توان بازسازی خسارات گذشته را داشته و تکرار تجربههای شکستخورده نظامی، نتیجهای متفاوت برای طرف مقابل نخواهد داشت. از نگاه او، آینده میان دو گزینه روشن قرار دارد: دیپلماسی مبتنی بر احترام، یا تداوم مسیر فشار و تقابل. عراقچی تأکید میکند که بهرسمیتشناختن حق غنیسازی ایران میتواند گامی مهم در تقویت رژیم عدم اشاعه و بازگشت اعتماد از دسترفته باشد. او در عین حال هشدار میدهد که امنیت پایدار تنها از مسیر گفتوگوی برابر و احترام متقابل به دست میآید، نه از راه تهدید و استفاده از زور.