تورم اکنون یک پدیده مبهم اقتصادی داخلی یا توطئه بیرونی نیست؛ بلکه نتیجه تصمیمهای اشتباه، بیانضباطی مالی، سیاستگذاری ناکارآمد، سوء مدیریت و ... است. وقتی رئیسجمهور اعلام میکند: «پولنداریم، درآمد ارزی پایین است و ناچار به چاپ پول شدهایم!»، یعنی اعتراف به چرخه معیوب کرده است؛ چرخهای که بر گردن مردم سوار میشود.
سالهاست اقتصاد دچار تورم مزمن شده است. هزینهسازی بدون آنکه منابع پایدار تعریف شود، مشکلساز شده است. مجلس با تصویب طرحهای پوپولیستی بار مالی میتراشد و بانکها با خلق نقدینگی بیضابطه و تسهیلات رانتی، پایه پولی را افزایش میدهند. نتیجه افزایش قیمت دلار، سکه، طلا و کوچک شدن سفره مردم است.
نکته قابل تامل اینکه تورم فعلی بیش از آنکه «تحمیلی» یا صرفاً متأثر از تحریمها باشد، «خودساخته» است. بیانضباطی بودجهای، وابستگی بودجه به استقراض و چاپ پول، فرار از اصلاحات ساختاری و سیاست خارجی، عواملی هستند که تورم را مستمر کردهاند. وقتی درآمد ارزی با سیاست خارجی پرتنش و فیلترینگ تضعیف میشود، صادرات دیجیتال بسته میشود، سرمایهگذاری خارجی جذب نمیشود و هزینه مبادلات بالا می رود، خزانه خالی میشود و چاپ پول سادهترین راهکار می شود.
فیلترینگ یک مسئله فرهنگی است و یکی از ریشههای بحران اقتصادی است. محدودسازی اینترنت یعنی بستن هزاران کسبوکار آنلاین، قطع دسترسی بازار به اقتصاد جهانی، کاهش درآمد ارزی، خدمات نامناسب، بیکاری و فقر. این ضربه پنهان کمتر دیده میشود، اما در کمتر شدن درآمدها و کسری بودجه نقش موثر دارد.
افزایش قیمت دلار، طلا و سکه پدیدهای روانی یا سفتهبازی نیست؛ علامت هشدار اقتصاد بیثبات است. مردم به پول ملی اعتماد ندارند. طبیعی است که برای حفظ ارزش داراییهایشان به دلار و طلا پناه ببرند. تا زمانی که تورم مهار نشود، کسری بودجه کنترل نگردد، بانکها اصلاح نشوند و مناسبات خارجی عادی نشود، سقفی برای ارز و طلا قابلتصور نیست.
فرسایش طبقه متوسط، گسترش فقر، افت تولید و تشدید نابرابری در جریان است. تورم نهتنها قدرت خرید را میبلعد، بلکه امید اجتماعی را هم میخشکاند. جامعهای که هرروز برای تأمین نیازهای ابتداییاش میجنگد، نمیتواند به توسعه، مشارکت سیاسی و سرمایه اجتماعی فکر کند.
راه برونرفت از بحرانها، سیاسی است. توقف سیاست چاپ پول، انضباط بودجهای واقعی، شفافیت مالی بانکها، پایان دادن به فیلترینگ فلجکننده اقتصاد دیجیتال و عادیسازی روابط خارجی برای بازگشت درآمد ارزی پایدار ضروری است. تورم خودساخته را با شعار نمیتوان مهار کرد. مردم تاوان اشتباههایی را میدهند که ارتباط با سیاستگذار دارد، نه بازار و نه در خانههای این سرزمین.