آئینها، جشنها و جشنوارههای کشاورزی از هزاران سال پیش در موعد شروع کشت یا در زمان برداشت برگزار میشوند. این نوع مراسم که بیشتر از آنها بهعنوان «جشنواره یا فستیوال برداشت» یاد میشود در بسیاری از کشورها رایج بوده و هست.
جشنوارههای کشاورزی را میتوان رویدادهای فرهنگی-اقتصادی هدفمندی تعریف کرد که با محوریت محصولات، فرآیندهای تولیدی، صنایعدستی و دستاوردهای خاص یک منطقه برگزار میشوند.
در کشور ما نیز چند سال است که نوع نگاه مردم و مسئولان به این جشنوارهها تغییر کرده و با جدیت بیشتری دنبال میشود و حتی در مواقعی رسانه ملی به انتشار زنده تصاویر این دست مراسم میپردازد.
آثار و برکات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و ... این مراسم فراواناند. عدم وابستگی به منابع دولتی در این جشنوارهها برگزاری آنها را تسهیل کرده است.
یکی از جنبههای مهم جشنوارههای کشاورزی، نقش فرهنگی و اجتماعی آنهاست. این رویدادها اغلب با آیینهای سنتی، موسیقی محلی، غذاهای بومی و نمایش هنرهای مردمی همراه هستند که هویت روستا را زنده نگه میدارند و حس تعلق اجتماعی را تقویت میکنند. از سویی بستری برای گذراندن ساعاتی خوش در کنار خانواده میشود. این امر باعث شده تا گردشگری کشاورزی رونق پیدا کند و در حال حاضر بسیاری از مزارع با فراهم کردن شرایط توریسم کشاورزی در این حوزه به موفقیتهایی دستیافتهاند. وقتی کشاورز یا صنعتگر روستایی میبیند که محصول یا هنر او در معرض دید عموم قرارگرفته و مورد استقبال قرار میگیرد، انگیزه بیشتری برای ادامه فعالیت و نوآوری پیدا میکند. این انگیزه میتواند به حفظ مشاغل سنتی، جلوگیری از فراموشی میراث فرهنگی و حتی ایجاد فرصتهای جدید برای کارآفرینی نظیر راهاندازی سایت فروش آنلاین محصولات و مجموعه گردشگری و ... منجر شود.
از سوی دیگر این جشنوارهها به سبب حضور گردشگران از شهرها به بستری برای تعامل مستقیم، انتقال تجربه، معرفی صنایعدستی و جاذبههای گردشگری، تقویت تعاملات فرهنگی و حتی معرفی زیرساختها و ظرفیتها در راستای سرمایهگذاری نیز بدل شده است.
بااینوجود بعد اقتصادی این آئین و جشنواره در شرایط فعلی جامعه مهم و قابلاعتنا است.
اقتصاد روستایی در بسیاری از جوامع با چالشهایی همچون مهاجرت جوانان به شهرها، کمبود سرمایهگذاری، ضعف زیرساختها و محدودیت دسترسی به بازارهای جهانی و حتی ملی مواجه است. جشنوارههای کشاورزی میتوانند بخشی از این مشکلات را کاهش دهند، زیرا با ایجاد بازارهای موقت و نمایشگاهی، امکان فروش مستقیم محصولات به مصرفکنندگان فراهم میشود و واسطهها کاهش مییابند و با حضور شرکتکنندگانی از سراسر کشور، یافتن مشتری در سطح ملی عملی میشود. این امر نهتنها به افزایش درآمد کشاورزان کمک میکند، بلکه اعتماد مصرفکنندگان به محصولات محلی و ارگانیک را نیز تقویت میسازد. از سوی دیگر، حضور گردشگران داخلی و خارجی در این جشنوارهها موجب رونق صنایعدستی، اقامت و پذیرایی، خدمات گردشگری و حملونقل محلی و ... میشود.
جشنوارههای کشاورزی و آئینهای شکرگزاری و برداشت را باید بهعنوان یک راهبرد چندبعدی برای توسعه پایدار اقتصاد روستایی در نظر گرفت. این جشنوارهها نهتنها به رونق اقتصادی کمک میکنند، بلکه ابعاد فرهنگی، اجتماعی، هویتی و زیستمحیطی را نیز پوشش میدهند. اگر سیاستگذاران و مدیران محلی بتوانند این رویدادها را بهصورت منظم و هدفمند برگزار کنند، روستاها به کانونهای پویا و جذاب برای زندگی، کار و سرمایهگذاری تبدیل خواهند شد. در چنین شرایطی، مهاجرت معکوس رخ میدهد، جوانان به روستا بازمیگردند، مشاغل جدید ایجاد میشود و کیفیت زندگی در مناطق روستایی ارتقا مییابد. بنابراین، آئینها و جشنوارههای متنوع و مختلف را باید فراتر از یک رویداد تفریحی یا نمایشگاهی دید؛ آنها موتور محرک توسعه روستایی و ابزاری برای تحقق عدالت اجتماعی و اقتصادی هستند که میتوانند آیندهای روشن برای جوامع کمتر توسعهیافته رقم بزنند و چراغی برای روشن ساختن اقتصاد روستایی قلمداد شوند.