گروه فرهنگ و هنر - پری ثابت: تاتسویا ناکادای، یکی از آخرین بازماندگان نسل طلایی بازیگران سینمای ژاپن، در نوامبر ۲۰۲۵ در سن ۹۲ سالگی درگذشت. او که با نقشهای بهیادماندنی خود در فیلمهای آکیرا کوروساوا و ماساکی کوبایاشی شناخته میشد، بیش از هفت دهه درخشان در صحنه سینما و تئاتر ژاپن حضور داشت و به عنوان چهرهای اخلاقگرا، متفکر و متعهد در هنر هفتم شناخته میشد.
آغاز راه؛ از خیابان تا صحنه
ناکادای در سال ۱۹۳۲ در توکیو به دنیا آمد و دوران کودکیاش را در سایه جنگ جهانی دوم گذراند. او در ابتدا هیچ قصدی برای بازیگر شدن نداشت و به گفته خودش، «به طور تصادفی» وارد این مسیر شد؛ وقتی مدیر یک گروه تئاتر او را در فروشگاهی دید و استعدادش را کشف کرد. از همانجا راهش به دنیای نمایش باز شد و خیلی زود در دهه ۱۹۵۰ به چهرهای تازه در سینمای ژاپن بدل شد.
همکاری با استادان بزرگ
ناکادای با کارگردانان بزرگی همچون آکیرا کوروساوا، ماساکی کوبایاشی، هیروشی تِشیگاهارا و میکیو ناروسه همکاری کرد. او در فیلمهای مهمی مانند «Yojimbo» (محافظ مزدور) و «Kagemusha» (سایه جنگجو)، نقشهایی پیچیده و پرکشش را بازی کرد. اما نقطه اوج هنریاش بدون تردید در فیلم «Ran» (آشوب) کوروساوا بود، جایی که در نقش لرد هیدهتورا ایچیمونجی، فرمانروایی پیر و گرفتار در غرور، هنرنمایی خیرهکنندهای از خود به جا گذاشت. منتقدان «Ran» را یکی از بهترین نقشآفرینیهای تاریخ سینمای ژاپن دانستهاند. ناکادای در این فیلم توانست با حرکات اندک، نگاههای سنگین و فریادهای درونی، تراژدی انسانیِ سقوط قدرت و عقل را به تصویر بکشد.
چهرهای فراتر از سامورایی
با آنکه بسیاری او را بهعنوان چهرهای سامورایی در سینما میشناسند، ناکادای خود را بازیگری میدانست که میخواست «ذات انسان» را در هر شرایطی نشان دهد. او در سهگانه معروف «The Human Condition» (وضع بشر) ساخته کوبایاشی، نقش انسانی صلحجو را ایفا کرد که در میانه جنگ، با وجدان و اخلاق خود درگیر است. این نقش نقطه عطفی در کارنامه او بود و نگاه جهانیان را به قدرت درونی سینمای ژاپن جلب کرد.
ناکادای در مصاحبهای گفته بود:
«من هرگز به دنبال قهرمان بودن نبودم؛ میخواستم انسان را، با تمام ضعفها و ترسهایش، نشان دهم.»
هنر بازیگری و فلسفه او
یکی از ویژگیهای ماندگار ناکادای، روش بازیگری دقیق و کنترلشدهاش بود. او از مدرسه بازیگری متد آمریکایی تأثیر گرفته بود، اما آن را با فلسفه ذن ژاپنی درآمیخت. حرکات محدود، تمرکز بر نگاه و سکوت، و کنترل احساسات، از عناصر اصلی بازیهای او بود. به گفته منتقد گاردین، «ناکادای به جای فریاد، از سکوت برای انتقال رنج استفاده میکرد.» او در سال ۱۹۷۵، مدرسه بازیگری خود را با نام Mumeijuku تأسیس کرد تا نسل جوان بازیگران ژاپنی را پرورش دهد. بسیاری از بازیگران امروز سینمای ژاپن شاگردان مستقیم یا غیرمستقیم او هستند.
فروتنی و استقلال
برخلاف بسیاری از همنسلانش، ناکادای هرگز با هیچ استودیوی فیلمسازی قرارداد دائمی نبست. او ترجیح میداد آزادانه نقشهایی را انتخاب کند که از نظر فکری چالشبرانگیز باشند، حتی اگر تجاری نبودند. در مصاحبهای گفته بود: «آزادی برای من از هر شهرتی ارزشمندتر است.» او تا سالهای پایانی عمر نیز فعال بود و در تئاتر و فیلمهای مستقل به ایفای نقش ادامه داد.
افتخارات و میراث
در سال ۲۰۱۵، دولت ژاپن به پاس سالها فعالیت هنری و تأثیر فرهنگیاش، نشان فرهنگ ژاپن را به او اعطا کرد؛ یکی از بالاترین افتخارات هنری در آن کشور. ناکادای همچنین در جشنوارههای بینالمللی از جمله کن و ونیز مورد تقدیر قرار گرفت. پس از مرگ او در نوامبر ۲۰۲۵ بهدلیل ذاتالریه در توکیو، بسیاری از هنرمندان و فیلمسازان ژاپن از او به عنوان «آخرین سامورایی سینما» یاد کردند. آکیرا کوروساوا سالها پیش درباره او گفته بود: «ناکادای بازیگری است که میتواند بدون گفتن حتی یک کلمه، تمام درون انسان را فاش کند.» تاتسویا ناکادای نمادی از پیوند میان سنت و اندیشه در سینمای ژاپن بود. او با چهرهای آرام و نگاهی نافذ، توانست مفاهیمی چون غرور، پشیمانی و رنج انسان را به جهانیان نشان دهد. درگذشت او پایان عصری از سینمای ژاپن است که در آن هنر و فلسفه، دوشادوش هم پیش میرفتند. ناکادای نه تنها در فیلمها، بلکه در ذهن میلیونها تماشاگر، همچنان زنده است همچون ساموراییای که سکوتش از هزار سخن پرطنینتر است.