ستاره صبح، فائزه صدر: برجام که 10 سال پیش به امید پایان دادن به اختلافات میان ایران و غرب بر سر برنامه هسته‌ای تهران منعقد شده بود، روز شنبه 26 مهر منقضی شد. وزارت امور خارجه درباره خاتمه قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بیانیه‌ای صادر کرد و به مواردی از تخطی غرب در قبال توافق برجام و لزوم از میان برداشتن تحریم‌ها اشاره کرد. با توجه به موضع گیری سرسختانه سه کشور اروپایی و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، درباره اینکه بعد از پایان برجام و قطعنامه برجامی چه رخ خواهد داد، میان ایران و دیگر طرف‌های این توافق اختلاف نظر وجود دارد. اختلاف نظر جدی که واقعیت‌های برجام را در جنگ روایت‌های طرفین به اسارت در آورده است. ستاره صبح در گفت و گو با نعمت ایزدی، دیپلمات پیشین و سفیر ایران در مسکو به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می‌خوانید:
نعمت ایزدی در رابطه با توافق برجام و ظرفیت‌های این سند اظهار داشت: وقتی برجام به امضا رسید، شرایط کاملاً متفاوت از امروز بود. برجام برای ایران سندی ملی بود. مذاکره کنندگان ایرانی زحمت زیادی کشیدند تا این توافق به ثمر برسد. برجام کار یکی دو نفر در چند روز نبود و از تمام رده‌های عالی مدیریتی و امنیتی کشور مجوز داشت. مراحل قانونی این توافق در داخل و خارج از کشور طی شده بود و انتظار این بود که بعد از سال‌ها تلاش ایران بتواند از برکت این توافق بهره ببرد.
ایزدی گفت: فعالیت‌های هسته‌ای ایران به مسائلی گره خورده بود و برجام این گره‌ها را باز می‌کرد و از فشار غرب بر ایران می‌کاست. برجام سند فوق العاده ای بود و کمترین کاری که می‌توانست برای کشور بکند، حل و فصل نسبی مشکلاتی بود که طی دهه‌ها ساخته، پرداخته و انباشته شده بودند. اما افرادی در هر دو سوی این توافق تمایلی به این گره گشایی نداشتند.
وی در ادامه اضافه کرد: وقتی برجام تصویب شد باید اجرایی می‌شد ولی عواملی مسیر برجام را منحرف کرد. مهم‌ترین عامل خروج ترامپ از برجام بود. دونالد ترامپ در تبلیغات انتخاباتی خود برجام را فاجعه‌ای برای دولت آمریکا معرفی کرده بود، همین اظهار نظر نشان می‌داد که برجام سند خوبی برای ما بود. در داخل کشور عده‌ای نسبت به این اقدام آمریکا واکنش‌هایی هیجانی نشان دادند و اتفاقاتی در مجلس رخ داد یا اقداماتی نظامی یا نمادین صورت گرفت. بعد از خروج آمریکا از برجام در داخل کشور جبهه بندی نامتعارف و غیر سازنده‌ای در قبال برجام شکل گرفت و واکنش‌ها تماماً عکس العملی شد.
دیپلمات پیشین ضمن یادآوری صدماتی که خروج آمریکا از برجام متوجه ایران و این توافق کرد، گفت: مسیری که برجام می‌توانست طی کند، به وسیله همین اتفاقات تغییر کرد تا جاییکه امروز نمی‌توان به راحتی به دنبال مقصر گشت و یک کشور یا یک عده را مسبب از بین رفتن و بی اثر شدن توافق برجام دانست. اما ایران و دیگر اعضا رسماً از برجام خارج نشده بودند و فرصت حفظ و احیای این توافق در تمام این سال‌ها وجود داشت. ایران و اروپا می‌توانستند واکنش‌هایی سازنده نشان بدهند تا برجام ظرفیت خود را از دست ندهد.
وی در این رابطه خاطرنشان کرد: زمینه بازگشت جو بایدن برای بازگشت آمریکا به برجام فراهم شد که متاسفانه اتفاقات داخلی ایران از جمله تغییر دولت و مجلس موجب شد این فرصت از دست برود. در تمام این سال‌ها فرصت‌هایی برای هر دو طرف پیش آمد که از منحرف شدن مسیر برجام جلوگیری کنند ولی به دفعات این فرصت‌ها سوخت. روسیه، چین و دیگر شرکای برجام نیز در شرایط موجود منافعی برای خود تعریف کردند و کار برجام به اینجا کشید که سرانجام بدی در قبال یک سند بین المللی است که بالاترین تاییدیه ها را اخذ کرده بود. به عقیده من طرفین برجام باید به اعتبار ارزش بین المللی این توافق برای حفظ برجام تلاش می کردند. بی تفاوتی نسبت به این توافق اعتبار طرف های مذاکره کننده را زیرسوال می برد.
ایزدی گفت: خروج آمریکا از برجام نباید ایران را به واکنش های غیر سازنده و احساسی وا می داشت. تعامل ایران با غرب در ان دوره یک ضرورت بود تاسرنوشت برجام به این روز نمی رسید. این نکته برای من اهمیت بسیاری دارد چرا که وقتی سندی در شورای امنیت تحت عنوان قطعنامه 2231 به تصویب می رسد و تمام قطعنامه های قبلی را یکجا باطل می کند، حفظ آن سند ارزش بالایی دارد.
سفیر پیشین وزارت امور خارجه با اشاره به امتیازات توافق برجام تصریح کرد: عراق هنوز از زیر بار قطعنامه هایی که علیه اش صادر شده بود خارج نشده است. دیگر کشور ها نیز در موارد مشابه به همین صورت بودند اما در مورد ایران سندی مورد توافق قرار گرفت که با ابتکاراتی بی نظیر ایران را از زیر بار قطعنامه ها خارج کرد.
این کارشناس سیاست خارجی از بین رفتن توافق برجام را خدشه ای بر اعتبار توافقات بین المللی دانست. وی در این رابطه گفت: حفظ برجام وظیفه تک تک اعضای امضا کننده برجام و جامعه جهانی بود، چون این توافق از بروز مشکلات بین المللی جدی جلوگیری کرد، مشکلاتی که می توانستند جهان را گرفتار کنند. همانطور که دیدیم اخیرا اسرائیل به ایران حمله کرد و بروز یک تنش نظامی گسترده در منطقه محتمل بود. برجام به شکل دیپلماتیک از بروز جنگ جلوگیری کرد که چنین سندی ارزشمند است.
نعمت ایزدی در پایان سخنانش متذکر شد: متاسفانه بی مسئولیتی اعضای این توافق از جمله خروج آمریکا از برجام موجب خدشه دار شدن اعتبار توافقات بین المللی شد ایران نیز به وضعیتی دچار گشت که همچنان باید به دنبال راه حل برای از میان برداشتن مشکلاتش با جامعه جهانی باشد. رفتار غیر مسئولانه اعضای توافق با برجام باعث شد رسیدن به توافق دیگری در این سطح دشوار و باور ناپذیر باشد.